Genel

Sintigrafi Nedir ve Nasıl Yapılır?

Prof. Dr. Özgür KILIÇKESMEZ tarafından tarihinde yayınlandı

Sintigrafi vücut içi görüntüleme yöntemidir ve çeşitli hastalıkların tanısında kullanılır. Bu teknikle özel radyoaktif ilaçlar vücuda enjekte edilir. Ardından bu ilaçların vücuttaki dağılımı ve organlardaki birikimi detaylı bir şekilde izlenir. Böylece kemikten böbreklere kadar pek çok farklı organın sağlık durumu hakkında bilgi sahibi olunabilir. Sintigrafi prosedürü genellikle belirli hastalıkların varlığını onaylamak veya hastalığın yayılma derecesini değerlendirmek için tercih edilir. Her ne kadar güvenli bir yöntem olsa da radyoaktif madde içerdiği için dikkatle uygulanır.

Sintigrafi Nedir?

Sintigrafi nükleer tıp alanında kullanılan önemli bir tanı aracıdır. Bu yöntem özellikle iç organların ve dokuların fonksiyonel görüntülerini elde etmek için tercih edilir. Radyoaktif maddeler vücuda enjekte edildikten sonra gama ışınları yayarak çalışır. Bu ışınlar gama kamerası tarafından tespit edilir ve organların ya da dokuların detaylı görüntüleri oluşturulur. Sintigrafi vücudun farklı kısımlarını değerlendirmede kullanılır:

Kemikler: 

Kırıklar enfeksiyonlar ve kanser gibi durumları belirler.

Kalp: 

Kan akışını ve kalp kası sağlığını kontrol eder.

Tiroid: 

Fonksiyon bozukluklarını ve hastalıkları saptar.

Böbrekler: 

Fonksiyonel kapasite ve yapısal problemleri inceler.

Her bir tarama türü spesifik bir radyoizotop kullanarak gerçekleştirilir. Örneğin kemik taramalarında teknetyum-99m tiroid taramalarında ise iyot-123 kullanılır. Bu yöntem doktorlara hastalıkların tanısını koyma tedavi sürecini yönetme ve takip etme konusunda değerli bilgiler sunar.

Sintigrafi Nasıl Yapılır?

Sintigrafi işlemi detaylı hazırlık aşamaları içerir. Hastalar mücevher gibi aksesuarları çıkarır ve hastane kıyafetlerini giyer. Bu hazırlıkların ardından radyoizotop olarak bilinen radyoaktif madde vücuda uygulanır. Radyoizotopun uygulanma yöntemi taramanın türüne bağlı olarak değişiklik gösterir:

Uygulama sonrası izleyicinin vücutta istenen bölgelere ulaşması için bir süre beklenir. Bu süre tarama türüne göre farklılık gösterir ve bazı durumlarda birkaç saate kadar uzayabilir.

Görüntüleme aşamasında hastalar muayene masasında yatarken gama kamerası taranacak bölge üzerine yerleştirilir. Kameralar döner veya sabit kalabilir. Bu süreçte hastanın hareketsiz kalması esastır. Görüntüleme sırasında elde edilen veriler bilgisayar tarafından işlenir ve sonuçlar oluşturulur. İşlem sonrasında hastalar genellikle günlük aktivitelerine dönebilir.

Radyoizotopun vücuttan atılması doğal yollarla gerçekleşir. İşlem tamamlandıktan sonra elde edilen görüntüler bir radyolog veya nükleer tıp uzmanı tarafından değerlendirilir.

Sintigrafi Hangi Hastalıkların Teşhisinde Kullanılır?

Kemik Hastalıkları:

Kemik taramaları kemik metastazlarını kırıkları ve enfeksiyonları belirler.

Paget hastalığı ve osteomiyelit gibi durumlar bu yöntemle saptanabilir.

Kalp Rahatsızlıkları:

Miyokard perfüzyon sintigrafisi kalp krizi ve anjinayı teşhis etmekte kullanılır.

Tiroid Bozuklukları:

Tiroid sintigrafisi nodülleri hipertiroidizmi ve tiroid kanseri metastazlarını değerlendirir.

Böbrek Sorunları:

Böbrek fonksiyonları tıkanıklıklar ve renal hastalıklar bu yöntemle incelenir.

Paratiroid Rahatsızlıkları:

Hiperparatiroidizm vakalarında paratiroid adenomları bu teknikle bulunur.

Gastrointestinal Bozukluklar:

Gastroparezi mide boşalma hızının sintigrafi ile izlenmesiyle teşhis edilir.

Safra ve Karaciğer Hastalıkları:

Hepatobiliyer sintigrafi ile safra kesesi ve safra kanalı problemleri tespit edilir.

Akciğer Rahatsızlıkları:

Pulmoner emboli ve diğer akciğer hastalıkları için sintigrafi tercih edilen bir yöntemdir.

Kanser:

Nöroendokrin tümörler ve nöroblastomlar özel sintigrafi taramaları ile saptanabilir.

Enflamatuar ve Enfeksiyöz Hastalıklar:

İltihaplı bağırsak hastalıkları ve enfeksiyonlar sintigrafi ile değerlendirilir.

Sintigrafi Öncesinde Hangi Hazırlıklar Yapılmalıdır?

Sintigrafi öncesinde yapılması gereken hazırlıklar uygulanan sintigrafi türüne göre farklılık gösterir.

Kemik, enflamasyon, lenfatik, beyin, böbrek ve akciğer sintigrafileri özel bir hazırlık gerektirmez. Bu tetkikler için hastanın önceden bilgilendirilmesi yeterlidir. Beyin sintigrafisi sırasında kullanılacak Diamox adlı ilaç için alerji durumları mutlaka hekime bildirilmelidir.

Gastrointestinal tetkikler ve kalp tetkikleri için hastanın en az 4 ila 6 saat boyunca aç kalmış olması gerekir. Kalp tetkiklerinde ayrıca stres testi öncesinde 24 saat boyunca kafeinden uzak durulmalıdır.

Tiroid tetkikleri için iyot içeren ilaçların kullanımına ara verilir:

L-tiroksin – 3 hafta önce

Merkaptisol ve propiltiourasil – 5 gün önce

İyotlu kontrast madde içeren bir BT tetkikinden sonra yapılacak tiroid sintigrafileri için üç hafta beklenmelidir.

Mide boşalması sintigrafisi öncesi hasta altı saat süreyle hiçbir şey yememeli veya içmemelidir.

Galyum tetkikleri için verilen izleyici madde tetkikten birkaç gün önce uygulanır. Bu süre zarfında hastanın belirlenen özel diyet ve ilaç kısıtlamalarına uyması şarttır.

HIDA tetkikleri öncesinde hastanın altı saat aç kalmış olması esastır ve bu süre zarfında ağrı kesici kullanımından kaçınılmalıdır.

Sintigrafinin Yan Etkileri Ve Riskleri Nelerdir?

Sintigrafinin yan etkileri ve riskleri işlem son derece güvenli olsa da bazı durumlarda rastlanabilir. İşlemin en yaygın yan etkileri arasında enjeksiyon bölgesinde yaşanan ağrı veya şişlik yer alır. Bu enjekte edilen radyoizotop nedeniyle ortaya çıkabilir ve genellikle hafif seviyededir.

  • Enjeksiyon bölgesinde ağrı veya şişlik
  • Tat veya koku değişiklikleri
  • Hızlı veya düzensiz kalp atışı

Nadiren rastlanan diğer yan etkiler ise mide bulantısı ve kusma şeklinde kendini gösterebilir. Bu tür reaksiyonlar vücudun radyoaktif maddeye tepkisi olarak ortaya çıkar. İşlem sonrası hissedilen baş dönmesi ve yorgunluk da bu gruba dahildir. Ayrıca bazı hastalar hafif alerjik reaksiyonlar geliştirebilir ki bunlar kaşıntı veya ciltte döküntüler şeklinde olabilir.

  • Bulantı ve kusma
  • Baş dönmesi ve yorgunluk
  • Kaşıntı veya döküntü

Ciddi riskler çok daha nadirdir ancak potansiyel olarak ciddi alerjik reaksiyonlar ve radyasyona maruz kalma içerir. Radyoizotopların kullanımı nedeniyle teorik olarak kanser riski artabilir ancak bu risk çok düşüktür ve diğer radyasyon içeren tıbbi işlemlerle benzer seviyededir. Hamile kadınlar ve emziren anneler için ise radyasyona maruziyet nedeniyle önerilmeyebilir. Uzun süreler hareketsiz kalma gerektiren taramalar özellikle eklem ağrıları olan hastalar için zorlayıcı olabilir. İşlem sonrası bol miktarda sıvı tüketimi tavsiye edilir ki bu da sık idrara çıkma gibi yan etkilere yol açabilir.

Sintigrafi Sonuçları Nasıl Değerlendirilir?

Sintigrafi sonuçlarının değerlendirilmesi titizlikle yürütülen bir süreçtir. İlk olarak gama kameraları veya SPECT kameraları kullanılarak alınan görüntüler radyoizotopların vücutta nasıl dağıldığına dair önemli bilgiler sunar. Bu görüntüler radyoizotopların tutunduğu veya tutunmadığı bölgeleri göstererek organların ve dokuların fonksiyonel durumunu ortaya koyar.

Görüntü Elde Etme: 

Gama ışınları kullanılarak elde edilen görüntüler organ ve dokular hakkında bilgi sağlar.

Görüntü Analizi: 

Yüksek ve düşük radyoizotop tutulumu olan bölgeler sıcak ve soğuk noktalar olarak incelenir.

Normal Değerlerle Karşılaştırma: 

Görüntüler normal referanslarla karşılaştırılarak herhangi bir sapma belirlenir.

Değerlendirme süreci görüntülerdeki sıcak ve soğuk noktaların analiz edilmesi ile devam eder. Sıcak noktalar genellikle yüksek metabolik aktivite gösterirken soğuk noktalar düşük aktivite veya doku anormalliklerini işaret edebilir. Bu farklılıklar radyolojik değerlendirme için kritik öneme sahiptir.

Bağlamsal Değerlendirme: 

Hastanın tıbbi geçmişi ve diğer tanı testleri ile sonuçlar yorumlanır.

Kantitatif Analiz: 

Radyoizotop tutulum yüzdesi gibi ölçümler yapılarak ek bilgiler elde edilir.

Son olarak elde edilen tüm bilgiler hasta hakkında geniş kapsamlı bir rapor hazırlanarak özetlenir. Bu raporise gözlemlenen anormallikler olası tanılar ve ileri tetkik veya tedavi önerilerini içerir.

Sintigrafi İle Diğer Görüntüleme Yöntemleri Arasındaki Farklar Nelerdir?

Sintigrafi diğer görüntüleme yöntemleriyle karşılaştırıldığında benzersiz özellikler sunar. Temelde fonksiyonel bilgiler sağlayan bu yöntem organların ve dokuların nasıl çalıştığını anlamaya odaklanır. Geleneksel yöntemler ise daha çok anatomik yapıları gösterir. Sintigrafide kullanılan radyoaktif izleyiciler hastalıkların teşhisinde kritik bilgiler verir. Bu izleyicilerin vücutta nasıl dağıldığını ve biriktiğini gözlemlemek mümkündür. Özellikle:

Radyoaktif İzleyiciler: 

Gama ışınları yayan izotoplar kullanılır.

Algılama Yöntemi: 

Gama kamerası ile radyasyon algılanır ve görüntü oluşturulur.

Diğer nükleer görüntüleme yöntemleri arasında SPECT ve PET de bulunur. Her biri farklı özelliklere sahiptir:

SPECT: 

Hastanın etrafında dönen kameralar kullanarak 3D görüntüler sunar.

PET: 

Yüksek çözünürlük ve hassasiyetle pozitron emisyonları algılar.

Bu yöntemlerin uygulama alanları da farklıdır:

PET: 

Özellikle kanser teşhisinde tercih edilir.

SPECT: 

Kardiyak ve beyin görüntülemeleri için uygundur.

Görüntüleme kalitesi açısından PET, SPECT’e kıyasla daha üstün sonuçlar sunar ancak maliyet ve erişim kolaylığı nedeniyle SPECT daha yaygındır. Sintigrafi prosedürleri zaman alabilir ve sabit bir pozisyonda kalma gerektirir bu da diğer yöntemlerden farklıdır.

Sintigrafi Sonrasında Nelere Dikkat Edilmelidir?

Sintigrafi sonrası dikkat edilmesi gerekenler sağlık ve iyileşme süreciniz için önem taşır. İşlem sonrasında vücutta kalan radyoaktif maddelerin hızla atılması için bol sıvı tüketilmesi önerilir. Bu süreç maruz kalınan radyasyonun azaltılmasına yardımcı olacaktır.

Sıvı Tüketimi: 

Yeterli su ve diğer sıvıların alımı.

Radyasyon Güvenliği:

İşlem sonrası ilk birkaç saat ile gün arasında hamile kadınlar ve küçük çocuklardan uzak durulmalıdır.

Yan Etkiler: 

İşlem sonrası yaşanabilecek ağrı tat değişikliği gibi yan etkilerin farkında olunmalı ve anormal durumlar doktora bildirilmelidir.

Aktivite Düzeyi: 

Genellikle işlem sonrası normal yaşantıya dönülebilir. Ancak özel testler sonrası doktorun önerdiği aktivite düzeyine uyulmalıdır.

Takip Talimatları: 

İyot içeren işlemler sonrası tiroid koruması için önerilen ilaçların kullanımı önemlidir.

Emzirme: 

Radyoaktif maddenin anne sütüne geçmemesi için gerekirse geçici olarak mama kullanılabilir.

Araç Kullanma ve Makine Çalıştırma: 

İşlem sonrası olası baş dönmesi ve benzeri etkilerin farkında olunmalı gerekirse başkası araç kullanmalıdır.

İzleme ve Sonuçlar: 

Tarama sonuçlarının değerlendirilmesi birkaç gün sürebilir bu süre zarfında sağlık uzmanınızın yönlendirmelerine dikkat edilmelidir.

Vaka Örnekleri