Tiroid Ultrasonu (USG) Nedir? Neden İstenir? Nasıl Çekilir?

Tiroid ultrasonu (USG), tiroid bezinin ve boyun bölgesindeki ilişkili yapıların ses dalgaları aracılığıyla incelendiği, ağrısız ve radyasyon içermeyen bir görüntüleme yöntemidir. Bu test, en sık tiroid bezindeki yapısal değişiklikleri, özellikle nodülleri veya büyümeyi (guatr) değerlendirmek, bazı durumlarda ise biyopsi gibi girişimsel işlemlere yol göstermek amacıyla istenir. Tiroid ultrasonu çekimi, hasta sırtüstü yatarken boyun cildine özel bir jel sürüldükten sonra ultrason probunun bu alanda gezdirilmesiyle kolayca gerçekleştirilir.

Tiroid Ultrasonu Nedir ve Neden Önemlidir?

Tiroid ultrasonu, ses dalgalarını kullanarak tiroid bezinizin ve boynunuzdaki diğer dokuların resmini çeken bir testtir. Radyasyon içermediği için son derece güvenlidir. Bu testi en sık tiroid nodüllerini, yani tiroid bezi içindeki yumruları değerlendirmek için isteriz.

Tiroid nodülleri oldukça yaygındır. Çoğu zaman iyi huylu olsalar da küçük bir kısmında kanser riski olabilir. İşte ultrason, bu nodüllerin yapısını detaylı göstererek hangilerinin daha yakından incelenmesi (örneğin biyopsi) gerektiğini anlamamıza yardımcı olur. Erken teşhis, özellikle kanserli nodüllerde tedavi başarısı için çok önemlidir.

Tiroid Ultrasonu Teknolojisi Nasıl Çalışır?

Bu teknolojiyi, denizaltıların veya yarasaların kullandığı sonar sistemine benzetebiliriz. Özel bir cihaz (transdüser), vücudunuza insan kulağının duyamayacağı ses dalgaları gönderir. Bu dalgalar tiroid bezinize çarpıp geri yansır. Cihaz bu yansıyan sesleri toplar.

Boynunuza sürülen özel jel, ses dalgalarının cildinizden içeri daha iyi geçmesini sağlar. Bilgisayar, geri dönen ses dalgalarını analiz ederek ekranda tiroid bezinizin canlı bir görüntüsünü oluşturur. Tüm bunlar olurken siz hiçbir şey hissetmezsiniz ve radyasyon almazsınız. Bu yüzden defalarca güvenle yapılabilir.

Hangi Durumlarda Tiroid Ultrasonu Yaptırmanız Gerekebilir?

Doktorunuz birkaç farklı nedenle tiroid ultrasonu isteyebilir. En sık nedenlerden biri, muayene sırasında boynunuzda bir şişlik veya nodül fark etmesidir. Ultrason, bu şişliğin tiroidden mi kaynaklandığını yoksa başka bir sorun mu olduğunu anlamaya yardımcı olur.

Eğer bilinen bir nodülünüz varsa veya başka bir nedenle yapılan testlerde tesadüfen bir nodül saptandıysa, ultrason bu nodülün özelliklerini (boyut, içerik, kenarları vb.) detaylı incelemek için istenir. Ayrıca tiroid bezinin genel olarak büyüdüğü durumlarda (guatr) veya bilinen nodüllerin zamanla değişip değişmediğini görmek için de takip amaçlı ultrason yapılır. İğne biyopsisi gibi işlemlerde iğnenin doğru yere gitmesini sağlamak için de ultrason rehberliğinden faydalanırız.

Tiroid Ultrasonu Öncesi Özel Bir Hazırlık Gerekir mi?

Genellikle tiroid ultrasonu için özel bir hazırlık yapmanız gerekmez. İşlemden önce aç kalmanız veya özel bir diyet uygulamanız istenmez. Normal şekilde yiyip içebilirsiniz.

Sadece rahat giysiler giymeniz ve boyun bölgenizi açıkta bırakan kıyafetleri tercih etmeniz işlemi kolaylaştırır. Boynunuzdaki kolye gibi takıları işlem öncesinde çıkarmanız iyi olur. Bunun dışında yapmanız gereken özel bir şey yoktur, oldukça basit bir süreçtir.

Tiroid Ultrasonu İşlemi Adım Adım Nasıl Yapılır?

İşlem oldukça basittir. Muayene masasına sırtüstü uzanırsınız. Boynunuzun daha iyi görülebilmesi için omuzlarınızın altına küçük bir yastık konulabilir.

Sonra, işlemi yapan teknisyen veya doktor boynunuza şeffaf, su bazlı bir jel sürer. Bu jel biraz serin gelebilir ama zararsızdır. Ardından, ultrason cihazının probu (transdüser) jelli cildiniz üzerinde gezdirilir. Ekranda tiroid bezinizin ve çevre dokuların görüntüleri belirir. Bazen daha net görüntü almak için başınızı hafifçe çevirmeniz veya yutkunmanız istenebilir. İşlem genellikle 5-10 dakika sürer. Sonrasında jel silinir ve hemen normal hayatınıza dönebilirsiniz.

Tiroid Ultrasonu Sırasında Canınız Acır mı?

Hayır, tiroid ultrasonu kesinlikle ağrılı bir işlem değildir. Tanısal amaçlı yapılan ultrasonda iğne kullanılmaz. Hissedeceğiniz tek şey, boynunuza sürülen jelin hafif serinliği ve ultrason probunun cildiniz üzerinde gezinirken yaptığı hafif baskıdır.

Bu baskı genellikle rahatsız edici olmaz. Eğer herhangi bir nedenle ağrı hissederseniz, işlemi yapan kişiye hemen söylemelisiniz. Genel olarak hastalarımızın çok rahat tolere ettiği, kolay ve acısız bir incelemedir.

Normal Bir Tiroid Ultrasonu Raporunda Ne Yazar?

Eğer tiroid ultrasonu sonucunuz normalse, raporda tiroid bezinizin boyutlarının, şeklinin ve iç yapısının normal olduğu belirtilir. Normal bir tiroid bezi kelebek şeklindedir, sağ ve sol lobları ve ortada ince bir köprüsü (istmus) vardır. Kenarları düzgündür.

İç yapısı “homojen” olarak tanımlanır, yani doku her yerde benzer görünümde ve düzenlidir. Bez normalden büyükse bu “guatr” olarak belirtilir. Ayrıca raporda, tiroidin etrafındaki lenf bezlerinin de normal görünüp görünmediği bilgisi yer alır. Kısacası her şeyin beklenen görünümde olduğu ifade edilir.

Tiroid Ultrasonunda Sık Görülen Anormal Durumlar Nelerdir?

Ultrason sırasında normal dışı bulgularla karşılaşabiliriz. En sık gördüğümüz anormallik “tiroid nodülleri”dir. Bunlar bez içindeki küçük yumrulardır ve farklı tipleri vardır; katı, sıvı dolu (kistik) veya karışık yapıda olabilirler.

Bir diğer sık durum “guatr” yani tiroid bezinin normalden büyük olmasıdır. Bu büyüme düzgün (diffüz) veya nodüllü (nodüler/multinodüler) olabilir. Bazen sadece sıvı içeren “kistler” görebiliriz, bunlar genellikle zararsızdır. “Tiroidit” denilen tiroid bezi iltihaplanmaları da (örneğin Hashimoto) ultrasonda bezin görünümünü değiştirir; daha koyu, düzensiz bir yapıya neden olabilir. Son olarak tiroid çevresindeki lenf bezlerinin anormal görünmesi de önemli bir bulgudur.

Tiroid Nodüllerinde Tiroid Ultrasonu ile Hangi Özellikler İncelenir?

Bir nodül gördüğümüzde, onun birçok özelliğine dikkatlice bakarız. Öncelikle nodülün içi nasıl, katı mı sıvı mı (kompozisyon) bunu değerlendiririz. Sonra nodülün parlaklığına bakarız; normal tiroid dokusuna göre daha mı koyu, daha mı parlak yoksa aynı mı (ekojenite)? Şekli de önemlidir, özellikle eninden daha uzun olup olmadığına dikkat ederiz.

Nodülün kenarlarının düzgün mü yoksa girintili çıkıntılı mı olduğu (kenar özellikleri) bize bilgi verir. İçinde parlak noktacıklar, yani kireçlenmeler (ekojeik fokuslar/kalsifikasyonlar) olup olmadığına bakarız; bunların tipi de önemlidir. Doppler özelliği ile nodülün kanlanmasını değerlendiririz. Son olarak nodülün tiroid bezi dışına taşıp taşmadığına bakarız.

Tiroid Ultrasonu ile Nodül Özelliklerini Değerlendirmek Neden Önemlidir?

Nodüllerin bu kadar çok özelliğine bakmamızın nedeni, her bir özelliğin nodülün iyi huylu mu yoksa kötü huylu mu (kanserli) olabileceği konusunda bize ipuçları vermesidir. Tek bir özellik tek başına karar vermek için yeterli değildir. Tüm bu özellikleri bir araya getirerek nodülün genel risk profilini anlamaya çalışırız.

Örneğin tamamen sıvı dolu bir kist genellikle endişe verici değilken, katı yapıda, koyu renkli, düzensiz kenarlı ve içinde küçük kireçlenmeler olan bir nodül daha şüpheli kabul edilir. Bu detaylı değerlendirme, hangi nodüllerin sadece takip edilebileceğine, hangilerine ise ileri tetkik olarak biyopsi yapılması gerektiğine karar vermemize yardımcı olur.

Kanser Şüphesi Uyandıran Tiroid Ultrasonu Bulguları Hangileridir?

Bazı ultrason bulguları, nodülün kanser olma olasılığının daha yüksek olduğunu düşündürür. Bu “şüpheli” bulgular şunlardır; nodülün katı yapıda olması, normal tiroid dokusundan belirgin şekilde daha koyu görünmesi (belirgin hipoekojenite), kenarlarının düzensiz, pürüzlü veya çevreye uzanıyor gibi olması, şeklinin eninden daha uzun olması (taller-than-wide).

Ayrıca nodül içinde “mikrokireçlenme” dediğimiz çok küçük, toplu iğne başı gibi parlak noktaların görülmesi önemli bir şüphe işaretidir. Nodülün tiroid bezi dışına taştığının görülmesi veya tiroid çevresindeki lenf bezlerinin anormal görünmesi de kanser şüphesini artırır. Bu özelliklerden bir veya birkaçı varsa, genellikle nodülün boyutuna bakmaksızın biyopsi öneririz.

Tiroid Ultrasonu Nodül Riskini Belirlemede Nasıl Yardımcı Olur?

Gördüğümüz gibi, ultrason nodüller hakkında çok detaylı bilgi veriyor. Ancak bu bilgileri yorumlamak ve bir risk seviyesi belirlemek için standart yöntemlere ihtiyaç var. İşte bu noktada TI-RADS gibi sınıflandırma sistemleri devreye giriyor.

Bu sistemler, radyologların nodülün ultrason özelliklerine (yapı parlaklık, şekil, kenar, kireçlenme gibi) bakarak sistematik bir şekilde puan vermesine ve nodülü belirli bir risk kategorisine (örneğin düşük riskli, orta riskli, yüksek riskli) yerleştirmesine yardımcı olur. Her risk kategorisi için tahmini bir kanser olasılığı ve ne yapılması gerektiği (takip mi, biyopsi mi) konusunda öneriler bulunur. Bu sistemler sayesinde daha tutarlı kararlar verebiliyor ve gereksiz biyopsileri azaltmayı hedefliyoruz.

Tiroid Ultrasonu İğne Biyopsisine Nasıl Rehberlik Eder?

Şüpheli bir nodülden emin olmak için genellikle ince iğne aspirasyon biyopsisi (İİAB) yaparız. Bu işlemde çok ince bir iğne ile nodülün içine girip oradan küçük bir hücre örneği alırız. İşte tiroid ultrasonu bu işlem sırasında bize yol gösterir.

Ultrason ekranından iğnenin ucunu sürekli görerek, iğnenin tam olarak hedeflenen nodülün içine, hatta içindeki en şüpheli görünen bölgeye girmesini sağlarız. Bu rehberlik sayesinde doğru yerden örnek aldığımızdan emin oluruz. Bu da biyopsinin tanısal değerini artırır, yani yeterli ve doğru hücre alma olasılığımız yükselir. Ayrıca boyundaki önemli damar gibi yapılardan uzak durarak işlemi daha güvenli hale getirir.

Tiroid Ultrasonu Sonrası Biyopsi Sonuçları Nasıl Yorumlanır?

Biyopsiden alınan hücreler patoloji laboratuvarında incelenir ve sonuç genellikle “Bethesda Sistemi” denilen bir sınıflandırmaya göre raporlanır. Bu sistem sonuçları birkaç kategoriye ayırır. Sonuç “iyi huylu” (benign) gelebilir ki bu en sık görülen durumdur ve genellikle sadece takip yeterlidir.

Sonuç “kötü huylu” (malign) veya “kötü huylu şüphesi” olarak gelirse, bu genellikle ameliyat gerektiği anlamına gelir. Bazen sonuç “yetersiz” gelir, yani tanı koymak için yeterli hücre alınamamıştır; bu durumda biyopsinin tekrarlanması gerekir. Bir de “belirsiz” (indeterminate) sonuçlar vardır. Bu durumda hücreler tam olarak iyi huylu denemez ama kesin kötü huylu da değildir. Bu durumda ek testler (moleküler testler gibi) veya duruma göre takip ya da ameliyat seçenekleri değerlendirilir.

Guatr Varlığında Tiroid Ultrasonu Neden Yapılır?

Guatr, tiroid bezinin normalden büyük olmasıdır. Eğer muayenede guatr şüphesi varsa, tiroid ultrasonu bu durumu doğrulamak için en iyi yöntemdir. Ultrason ile bezin boyutlarını net olarak ölçebiliriz.

Ayrıca guatrın tipini anlamamıza yardımcı olur. Bez sadece genel olarak mı büyümüş (diffüz guatr) yoksa içinde nodüller mi var (nodüler guatr)? Eğer nodüller varsa, ultrason bu nodüllerin her birini ayrı ayrı inceler. Nodüllerin boyutunu, sayısını ve en önemlisi kanser açısından şüpheli olup olmadıklarını değerlendiririz. Guatrın ve içindeki nodüllerin zamanla nasıl değiştiğini görmek için de takipte ultrasonu kullanırız.

Hashimoto Hastalığında Tiroid Ultrasonu Neleri Gösterir?

Hashimoto tiroiditi, bağışıklık sistemimizin kendi tiroid bezine saldırdığı bir durumdur. Bu hastalıkta tiroid ultrasonu genellikle çok tipik bulgular gösterir. Tiroid bezi genellikle normalden daha koyu renkte (hipoekoik) ve iç yapısı kaba, düzensiz (heterojen) görünür.

Bez büyümüş olabilir (guatr) veya bazen tam tersi küçülmüş de olabilir. İçinde yaygın olarak çok sayıda küçük nodülcükler (mikronodülasyon) görülebilir. Bazen bez içinde ince, parlak çizgiler (fibrotik bantlar) fark edilir. Doppler ile bakıldığında kanlanma genellikle artmıştır. Bu bulgular, kan testleri ve antikorlarla birlikte Hashimoto tanısını destekler.

Hashimoto Zeminindeki Nodüllerde Tiroid Ultrasonu Nasıl Yorumlanır?

Hashimoto hastalarında bazen tiroid bezi içindeki genel iltihabi değişikliklerin yanı sıra daha büyük, belirgin nodüller de görülebilir. Bu nodüllerin yorumlanması biraz daha karmaşık olabilir. Çünkü bazen iltihabın kendisi nodül benzeri görünümler yaratabilir ve bunlar ultrasonda şüpheli özellikler (örneğin koyu renk, düzensiz kenar) gösterebilir.

Ancak Hashimoto hastalarında tiroid kanseri riskinin de bir miktar arttığını biliyoruz. Bu nedenle Hashimoto zemininde görülen her belirgin nodül dikkatle incelenmelidir. Nodülün özellikleri standart risk sınıflandırma sistemleri (TI-RADS gibi) kullanılarak değerlendirilir. Eğer nodül gerçekten şüpheli özellikler taşıyorsa, iltihabi bir değişiklik mi yoksa gerçek bir tümör mü olduğunu anlamak için biyopsi yapmak gerekebilir.

Tiroid Ultrasonunun Avantajları Nelerdir?

Tiroid ultrasonunun pek çok iyi yönü vardır. En önemlisi kesinlikle güvenli olmasıdır; radyasyon içermez, ses dalgalarıyla çalışır. Bu sayede hamilelerde bile rahatlıkla kullanabiliriz ve gerektiğinde sık sık tekrar edebiliriz. İşlem ağrısızdır ve vücuda herhangi bir müdahale gerektirmez.

Tiroid bezinin ve nodüllerin iç yapısını çok detaylı gösterir; bu konuda diğer görüntüleme yöntemlerinden genellikle daha iyidir. Görüntüleri anlık olarak (gerçek zamanlı) verdiği için biyopsi gibi işlemlere rehberlik etmede çok kullanışlıdır. Ayrıca diğer yöntemlere göre genellikle daha kolay ulaşılabilir ve daha uygun maliyetlidir.

Tiroid Ultrasonunun Dezavantajları veya Sınırlılıkları Nelerdir?

Her yöntemde olduğu gibi tiroid ultrasonunun da bazı kısıtlılıkları vardır. En önemlilerinden biri, sonucun işlemi yapan kişinin ve yorumlayan doktorun tecrübesine bağlı olmasıdır. Tecrübe, doğru tanı için önemlidir.

Unutulmaması gereken bir diğer nokta, ultrasonun tiroidin sadece yapısını göstermesidir; nasıl çalıştığını (hormon üretip üretmediğini) göstermez. Bunun için kan testleri gerekir. Ayrıca ultrason çok hassas olduğu için bazen klinik olarak önemsiz, çok küçük nodülleri saptayabilir. Bu durum gereksiz endişeye veya ek tetkiklere yol açabilir (“aşırı tanı” riski). Nadiren de olsa, şüpheli olmayan bir nodül kötü huylu veya şüpheli görünen bir nodül iyi huylu çıkabilir.

İyi Huylu Nodüllerde Tiroid Ultrasonu Takibi Nasıl Olur?

Eğer bir nodülünüze biyopsi yapıldıysa ve sonucu “iyi huylu” geldiyse, bu nodül genellikle ameliyat edilmez, bunun yerine düzenli aralıklarla ultrason ile takip edilir. İlk kontrol ultrasonu genellikle 1-2 yıl sonra yapılır.

Takipteki amaç nodülde zamanla belirgin bir büyüme olup olmadığını veya görünümünde şüpheli bir değişiklik olup olmadığını kontrol etmektir. Eğer nodül birkaç yıl boyunca stabil kalırsa, yani önemli bir değişiklik göstermezse, takip aralıkları daha da uzatılabilir, örneğin 3-5 yılda bir kontrol yeterli olabilir. Uzun süre tamamen stabil kalan iyi huylu nodüllerin takibinin ne kadar süre devam edeceği kişiye özel olarak doktorunuzla birlikte karar verilecek bir konudur.

Prof. Dr. Özgür KILIÇKESMEZ

Prof. Dr. Özgür Kılıçkesmez, 1997’de Cerrahpaşa Tıp Fakültesi’nden mezun oldu. Uzmanlığını İstanbul Eğitim ve Araştırma Hastanesi’nde tamamladı. Londra’da girişimsel radyoloji ve onkoloji alanında eğitim aldı. İstanbul Çam ve Sakura Şehir Hastanesi’nde girişimsel radyoloji bölümünü kurdu, 2020 yılında profesör oldu. Birçok uluslararası ödül ve sertifikaya sahip olup, 150’den fazla bilimsel yayını ve 1500’ün üzerinde atıfı bulunmaktadır. Şu an Medicana Ataköy Hastanesi’nde görev yapmaktadır.