Girişimsel radyoloji, tıbbın hızla ilerleyen bir dalıdır. Damar ve tümör hastalıkları başta olmak üzere anjiyografi, ultrason, gibi görüntüleme yöntemleri eşliğinde ameliyatla yapılan tedavileri ameliyatsız yapan Radyoloji bölümdür.
Girişimsel Radyoloji cilt hastalıkları ya da kalp hastalıkları uzmanlığı gibi tek bir konu ya da organ sistemi ile uğraşmaz. Bir çok organ sisteminin daha önce ameliyatla yapılan tedavilerini ameliyatsız olarak yapar.
Girişimsel radyoloji tedavilerinde temel özellikler ameliyata ve narkoza gerek olmamasıdır. İşlemler her zaman küçük bir iğne deliği girimiyle yapılır. Yapılan işlemler sonrası vücutta iz kalmaz. Bu nedenle minimal cerrahi işlemler olarak da adlandırılır. Vücudun içine girim yapılırken hep görüntüleme yöntemleri kullanıldığı için deriyi kesmeden ve hedef organa giderken zarar vermeden vücudun içini görme ve tedavi yapma şansı vardır.
İşlemlerin büyük çoğunluğunda hasta aynı gün ya da en fazla bir gün yatış sonrası evine gönderilir.
Hastaların tedavi edici işlemlerde çoğunlukla yüksek teknoloji içeren cihazlar kullanılır.
Girişimsel Radyoloji uzmanlarına tedavi olmanın avantajı nedir?
Girişimsel radyoloji uzmanı olmak için önce radyoloji uzmanı olmak yani tanı konusunda diploma sahibi olmak, ardından hem asistanlık süresince hem de sonrasında girişimsel konusunda en az 5 yıllık bir tecrübe edinmek gerekir. Radyologlar, damarsal veya ultrason, BT, MR gibi görüntülemenin tek uzmanı olup bu konuda geniş bilgi ve bu cihazları detaylı kullanma yetisine sahiptirler.
Girişimsel işlemleri başarıyla gerçekleştirmek hangi damarın veya organın hastalıklı hangisinin normal olduğunu doğru ve hızlı tespit etmek ve bu cihazları en üst düzeyde kullanmak sayesinde mümkündür.
Girişimsel Radyolojik İşlemler
Anjiyografi: Atardamar veya toplardamarın X-ışını ile incelenmesi. Damara girilmesini takiben kontrast madde verilerek damarların görüntülenmesi.
Balon anjiyoplasti ve stent: Tıkalı veya daralmış damarların, damar içine balon kateter veya stent ilerletilmesiyle açılması.
Embolizasyon: Kanayan damarın, baloncuğun, veya bir tümörün damar yolula tıkanması
Kemoembolizasyon: Kanser hücrelerine damar yolu ile direkt ilaç verilmesi.
Diyaliz girişimleri: Fistül darlık ve tıkanıklıklarının açılması, kalıcı kateter takılması.
Diyabet (Şeker) hastalarında iyileşmeyen yaraların tedavileri için anjio ile damarların açılması
Radyofrekans / Mikrodalga ablasyon: kanser hücrelerinin öldürme amaçlı radyofrekans enerjisinin kullanımı.
Tromboliz: Tıkanan damarın, pıhtı eritici ilaç verilerek açılması.
Transjügüler intrahepatik porta-sistemik şant: Ciddi karaciğer yetmezliğinde portal hipertansiyon ve zararlı etkilerin azaltılması için yapılan bir işlemdir.
Sıkça Sorulan Sorular
Girişimsel radyoloji işlemlerinde genellikle ne tür anestezi yöntemleri tercih edilir ve hasta konforu nasıl güvence altına alınır?
Girişimsel radyoloji prosedürlerinin çoğu, genel anesteziye (narkoz) gerek kalmadan, lokal anestezi ve bilinçli sedasyon (hafif uyku hali) kombinasyonu ile gerçekleştirilir. Lokal anestezi, işlem yapılacak bölgeyi uyuştururken, bilinçli sedasyon hastanın işlem sırasında rahatlamasını, sakin kalmasını ve ağrı hissetmemesini sağlar. Hasta genellikle uyanık olur ancak konforlu bir durumdadır ve komutlara yanıt verebilir. Bu yaklaşım, genel anestezinin risklerini azaltır, iyileşme sürecini hızlandırır ve işlem sonrası hasta konforunu önemli ölçüde artırır. Anestezi uzmanları, işlem boyunca hastanın yaşamsal bulgularını yakından takip ederek güvenliği sağlar.
Girişimsel radyoloji prosedürleriyle ilişkili olası genel riskler ve komplikasyonlar nelerdir?
Girişimsel radyoloji işlemleri genellikle güvenli ve minimal invaziv olsa da, her tıbbi müdahalede olduğu gibi bazı potansiyel riskler taşır. En sık görülen riskler arasında işlem yapılan damar giriş yerinde kanama, morarma veya enfeksiyon bulunur. Nadiren, kullanılan kontrast maddeye karşı alerjik reaksiyonlar gelişebilir. Daha ciddi ancak çok daha seyrek görülen komplikasyonlar ise hedeflenen organ veya damarda hasar, kan pıhtısı oluşumu veya komşu dokularda istenmeyen etkilerdir. Girişimsel radyoloji uzmanları, bu riskleri en aza indirmek için detaylı ön değerlendirme yapar ve işlem sırasında yüksek teknoloji görüntüleme yöntemlerini kullanır.
Girişimsel radyolojinin kanser tedavisindeki (onkolojik girişimsel radyoloji) spesifik rolleri ve sunduğu yenilikçi tedavi yaklaşımları nelerdir?
Onkolojik girişimsel radyoloji, kanser tanısı ve tedavisinde minimal invaziv, hedefe yönelik yöntemler sunar. Metinde bahsedilen kemoembolizasyon ve ablasyon (radyofrekans/mikrodalga) dışında, radyoembolizasyon (Y-90) gibi yöntemlerle tümöre doğrudan radyoaktif madde verilebilir veya kriyoablasyon (dondurma) ve irreversibl elektroporasyon (IRE) gibi farklı ablasyon teknikleri kullanılabilir. Ayrıca, tümör biyopsileri, drenaj işlemleri ve kansere bağlı ağrıların giderilmesinde önemli rol oynar. Girişimsel onkoloji, cerrahi şansı olmayan veya cerrahi riski yüksek hastalarda tedavi seçenekleri sunarken, bazen de diğer kanser tedavileriyle (kemoterapi, immünoterapi) kombine edilerek tedavi etkinliğini artırır.
Çocuk hastalarda (pediatrik girişimsel radyoloji) girişimsel radyoloji hangi yaygın durumların tedavisinde kullanılır ve ne gibi avantajlar sunar?
Pediatrik girişimsel radyoloji, çocuklarda görülen birçok durumun tedavisinde minimal invaziv çözümler sunar. Özellikle damarsal anomalilerin (hemanjiyomlar, vasküler malformasyonlar) tedavisinde, organ biyopsilerinde, apse ve kist drenajlarında, yabancı cisim çıkarılmasında ve bazı tümörlerin tedavisinde (örneğin, nefroblastomda embolizasyon) sıkça kullanılır. Çocuklarda girişimsel radyolojinin en büyük avantajları; daha küçük kesiler, daha az ağrı, daha kısa hastanede kalış süresi ve genel anestezi ihtiyacının azalmasıdır. Bu yöntemler, çocukların hassas anatomilerine uygun olarak özel ekipman ve uzmanlık gerektirir, böylece cerrahiye bağlı riskler ve travma en aza indirilir.
Girişimsel radyoloji alanında gelecekte hangi teknolojik yeniliklerin ve tedavi anlayışlarındaki değişimlerin öne çıkması beklenmektedir?
Girişimsel radyolojinin geleceği, teknolojik yeniliklerle şekillenmeye devam edecektir. Gelişmiş üç boyutlu görüntüleme ve navigasyon sistemleri, artırılmış gerçeklik (AR) uygulamaları ve robotik sistemlerin kullanımıyla işlemlerin hassasiyeti ve güvenliği daha da artacaktır. Yapay zeka (AI), görüntü analizinde, tanı koymada ve tedavi planlamasında hekimlere önemli destek sağlayacaktır. Yeni nesil embolizan maddeler, daha etkili ablasyon teknolojileri ve gen tedavisi gibi hücresel düzeyde tedavilerin girişimsel yöntemlerle uygulanması da beklenen gelişmeler arasındadır. Ayrıca, “teranostik” yaklaşımlarla (tanı ve tedaviyi birleştiren ajanlar) kişiye özel tedavilerin yaygınlaşması öngörülmektedir.