Genel

Toksik Olmayan Multinodüler Guatr Nedir?

Prof. Dr. Özgür KILIÇKESMEZ tarafından tarihinde yayınlandı

Nontoksik multinodüler guatr tiroid bezinin iyot eksikliği olmadan büyümesi sonucu ortaya çıkar. Bu durum genellikle belirgin bir tiroid fonksiyon bozukluğu göstermez. Hastalık birden fazla nodülün tiroid bezinde gelişmesiyle bilinir. Çeşitli çevresel ve edinsel faktörler bu sağlık sorununun gelişiminde rol oynar. Özellikle bireylerin yaşadığı çevre ve beslenme alışkanlıkları önem taşır. Ayrıca genetik yatkınlık da guatrın oluşumunda etkili olabilir. Bu tip guatr malign olma ihtimali taşıyan tiroid nodüllerini de barındırabilir. Dolayısıyla düzenli tıbbi kontrol önem arz eder.

Toksik Olmayan Multinodüler Guatr Neden Oluşur?

Toksik olmayan multinodüler guatrın oluşumu birçok faktöre bağlıdır. Öncelikle iyot eksikliği global düzeyde tiroid bezinin büyümesine sebep olan başlıca etmendir. Tiroid hormonlarının üretimi için gerekli olan iyot yetersiz olduğunda bezin hacmini artırabilir. Ayrıca kişinin genetik yapıları da bu durumu etkileyebilir. Ailede guatr ya da tiroid problemleri öyküsü bulunan bireylerde risk artar. Hormonal dalgalanmalar da önemli bir etkendir:

  • Ergenlik, gebelik ve menopoz gibi dönemlerde hormon seviyelerindeki değişiklikler tiroid büyümesini tetikleyebilir.
  • Hipofiz bezinden salınan Tiroid Stimüle Edici Hormon (TSH) yetersiz tiroid hormonu üretiminde artışa yol açar ve bu durum da guatrın büyümesine neden olabilir.

Yaş ve cinsiyet de guatr gelişimini etkileyen faktörler arasındadır:

  • Özellikle yaşlı yetişkinler ve kadınlar bu duruma daha yatkındır.

Kullanılan bazı ilaçlar ve otoimmün hastalıklar da tiroid bezinin büyümesine katkıda bulunabilir:

  • Lityum içeren ilaçlar ve Hashimoto tiroiditi gibi otoimmün durumlar tiroidin büyümesine yol açabilir.

Toksik Olmayan Multinodüler Guatr Belirtileri Nelerdir?

Nontoksik multinodüler guatr belirtileri guatrın büyüklüğüne ve yerleşimine bağlı olarak değişkenlik gösterir. Çoğu zaman bu tür guatr hastada herhangi bir belirtiye yol açmaz ve genellikle başka bir sağlık kontrolü sırasında tesadüfen keşfedilir. Ancak guatrın boyutları arttığında çeşitli basınç belirtileri ortaya çıkabilir. Bu belirtiler şunlardır:

Ayrıca bazı durumlarda guatr göğüs kafesinin içine doğru büyüyebilir. Bu durum substernal guatr olarak adlandırılır ve mevcut belirtileri şiddetlendirebilir. Bu tür bir büyüme basınç belirtilerinin artmasına neden olur ve hastanın genel rahatlık seviyesini önemli ölçüde azaltabilir.

Tanısı Nasıl Konulur?

Toksik olmayan multinodüler guatr tanısı belirli adımlar izlenerek konulur. İlk olarak hastanın tiroid bezinin büyüklüğü ve nodüllerin varlığı bir sağlık uzmanı tarafından fiziksel muayene ile değerlendirilir. Ardından tiroid hormonlarına yönelik kan testleri gerçekleştirilir:

  • T3 ve T4 seviyeleri
  • Tiroid uyarıcı hormon (TSH)

Bu testler bezin aşırı aktif olmadığını doğrulamak için önemlidir. Ultrason tiroidin yapısını ve nodüllerin detaylarını incelemek amacıyla kullanılır. Bu sayede nodüllerin boyutu sayısı ve özellikleri belirlenir. Şüpheli nodüller varsa İnce İğne Aspirasyon Biyopsisi (FNAB) yöntemi ile doku örnekleri alınır. Bu işlem nodüllerin iyi huylu mu yoksa kötü huylu mu olduğunu anlamak için kritik bir adımdır. Ayrıca antikor testleri ile otoimmün tiroid hastalıkları saptanabilir. Gerekli durumlarda tiroid bezinin işlevini daha detaylı değerlendirmek için Tiroid Uptake ve tarama yapılır. Eğer guatr çok büyümüşse veya göğüs boşluğuna yayılmışsa BT taraması veya MRI gibi görüntüleme testleri devreye girer. Bu testler bezin boyutunu ve çevresel yapılar üzerindeki etkilerini net bir şekilde gösterir.

Toksik Olmayan Multinodüler Guatr Tedavi Seçenekleri Nelerdir?

Nontoksik multinodüler guatrın tedavi yöntemleri nodüllerin boyutuna ve sayısına bağlı olarak değişiklik gösterir. Tedavi seçenekleri arasında Radyo Frekans Ablasyonu Tiroid Arter Embolizasyonu ve Radyoaktif İyot Tedavisi bulunur. Her bir tedavi yöntemi hastanın durumuna özel olarak uygulanır.

  • Radyo Frekans Ablasyonu özellikle tek veya iki büyük nodülü olan hastalar için tercih edilir. Bu yöntem nodülleri ısı kullanarak küçültmeyi amaçlar. Çoklu nodül durumlarında ise bu yöntem yeterli olmayabilir.
  • Tiroid Arter Embolizasyonu daha yaygın guatrlar için idealdir. Bu prosedürde tiroid bezinin kan akışını azaltacak şekilde küçük boncuklar yerleştirilir. Böylece tiroid dokusu küçülür.
  • Radyoaktif İyot Tedavisi tiroid hücrelerini hedef alarak guatrın boyutunu azaltır. Bu tedavi sonrasında bazı hastaların tiroid hormonu replasman tedavisine ihtiyaç duyabileceği göz önünde bulundurulmalıdır.

Bu tedavi seçenekleri hastanın genel sağlık durumu guatrın büyüklüğü ve nodüllerin özellikleri göz önünde bulundurularak hekim tarafından önerilir.

Hangi Gıdalar Faydalıdır?

Toksik olmayan multinodüler guatrın yönetimi uygun diyet değişiklikleriyle desteklenebilir. Bu durumda tiroid sağlığını doğrudan etkileyebilecek özel gıdaların tüketimi önem kazanır. İyot tiroid hormonlarının üretimi için kritik bir elementtir. Bu nedenle iyot açısından zengin besinlerin diyet içinde yer alması gerekir.

İyotlu yiyecekler:

  • Kuru deniz yosunları
  • Deniz ürünleri
  • Süt ürünleri
  • Yumurta
  • İyotlu tuz

Selenyum tiroid enzimlerinin işlev görmesi için esastır ve selenyum yönünden zengin besinler şunlardır:

Selenyum kaynakları:

  • Brezilya fındığı
  • Ayçiçeği çekirdeği
  • Ispanak
  • Balık çeşitleri

Ayrıca çinko ve B vitaminleri de tiroid sağlığı için yararlıdır.

Çinko ve B vitaminleri:

  • Ispanak
  • Kaju fıstığı
  • Kuzu eti
  • Tavuk ve yumurta
  • Mantar ve kuşkonmaz

D vitamini tiroid fonksiyonunu doğrudan destekler ve bağışıklık sistemini güçlendirir.

D vitamini zengini gıdalar:

  • Yumurta sarısı
  • Mantar
  • Yağlı balıklar

Anti-inflamatuar yiyecekler genel sağlık üzerinde olumlu etkilere sahiptir ve enflamasyonu azaltmaya yardımcı olur. İşlenmiş gıdalardan ve yüksek yağlı süt ürünlerinden kaçınmak yararlıdır.

Turpgiller ailesi özellikle pişirildiğinde tiroid için faydalıdır. Bunlar arasında:

Turpgiller:

  • Brokoli
  • Karnabahar
  • Brüksel lahanası
  • Lahana

Toksik Olmayan Multinodüler Guatr ve Hamilelik: Dikkat Edilmesi Gerekenler?

Nontoksik multinodüler guatr ve hamilelik süreci özen gerektiren bir durumdur. Tiroid fonksiyonlarının hamilelik süresince istikrarını sağlamak anne ve bebek sağlığı için kritik öneme sahiptir. Tiroid hormon düzeyleri düzenli kan testleriyle izlenir; bu hem hipotiroidi hem de hipertiroidi risklerini minimuma indirir. Guatrın büyüklüğü ve semptomları komplikasyon risklerini değerlendirmede esastır. Özellikle büyük guatrlar solunum ve yutma gibi temel fonksiyonları etkileyebilir.

Tiroid Fonksiyon Testleri:

Tiroid stimüle edici hormon (TSH) ve serbest T4 seviyelerinin takibi yapılır.

Guatrın Değerlendirilmesi:

Guatrın büyüklüğü ve yarattığı baskının belirtileri takip edilir.

İyot Tüketimi:

Hamilelik döneminde iyot gereksinimi artar fakat aşırı iyot tüketiminden kaçınılmalıdır.

Ultrason Kontrolleri:

Tiroid nodüllerinin boyut ve karakteristiklerinin periyodik olarak değerlendirilmesi önerilir.

Hipertiroidi Kontrolü:

Hipertiroidi belirtileri görülürse bu durum hemen ele alınır.

Sıkça Sorulan Sorular

Toksik olmayan multinodüler guatr tedavi edilmezse uzun vadede ne gibi sorunlara yol açabilir?

Tedavi edilmeyen toksik olmayan multinodüler guatr zamanla büyümeye devam ederek çeşitli sorunlara yol açabilir. En sık karşılaşılan durum, guatrın soluk borusu ve yemek borusuna baskı yapması sonucu artan nefes darlığı, yutma güçlüğü ve boyunda dolgunluk hissidir. Özellikle sırtüstü yatarken bu baskı belirtileri şiddetlenebilir. Uzun vadede, bazı nodüllerin kontrolsüz şekilde hormon üretmeye başlamasıyla durum toksik multinodüler guatra dönüşebilir ve hipertiroidi gelişebilir. Nadir de olsa, yıllar içinde bu nodüllerden bazılarında kanser gelişme riski de bulunmaktadır. Bu nedenle düzenli takip önemlidir.

Toksik olmayan multinodüler guatrda nodüllerin kansere dönüşme riski tam olarak nedir ve hangi durumlarda bu risk artar?

Toksik olmayan multinodüler guatr zemininde gelişen nodüllerde kanser görülme riski genel olarak düşüktür; çoğu kaynakta bu oran %5 ila %10 arasında belirtilmektedir. Ancak bazı durumlar bu riski artırabilir. Nodülün hızla büyümesi, ultrasonda saptanan şüpheli özellikler (örneğin, düzensiz sınırlar, mikrokalsifikasyonlar, yoğun kanlanma), nodülün sert ve çevre dokulara yapışık olması kanser olasılığını yükseltir. Ayrıca, hastanın geçmişte boyun bölgesine radyasyon tedavisi almış olması veya ailesinde tiroid kanseri öyküsünün bulunması da önemli risk faktörlerindendir. Bu tür şüpheli durumlarda mutlaka ince iğne aspirasyon biyopsisi yapılmalıdır.

Toksik olmayan multinodüler guatr tedavisinde cerrahi (tiroidektomi) hangi durumlarda ve neden tercih edilir?

Toksik olmayan multinodüler guatr tedavisinde cerrahi, yani tiroid bezinin bir kısmının veya tamamının çıkarılması (tiroidektomi), belirli koşullarda en uygun tedavi seçeneği olabilir. Guatrın çok büyüyerek nefes darlığı, yutma güçlüğü gibi ciddi bası semptomlarına neden olması en sık cerrahi gerektiren durumdur. Yapılan ince iğne aspirasyon biyopsisi sonucunda kanser saptanması veya kanser şüphesinin yüksek olması durumunda da cerrahi kaçınılmazdır. Ayrıca, guatrın göğüs kemiği altına doğru büyümesi (substernal guatr), belirgin kozmetik sorunlara yol açması veya hastanın diğer tedavi yöntemlerini tercih etmemesi gibi durumlarda da cerrahiye başvurulabilir.

Toksik olmayan multinodüler guatr ses kalitesinde kalıcı değişikliklere neden olabilir mi?

Evet, toksik olmayan multinodüler guatr, özellikle büyüyerek ses tellerine giden sinirlere (rekürren laringeal sinir) baskı yaparsa ses kalitesinde değişikliklere, en sık olarak ses kısıklığına yol açabilir. Bu baskı uzun sürerse veya sinirde bir zedelenmeye neden olursa, ses değişiklikleri kalıcı hale gelebilir. Ancak, çoğu zaman guatrın küçültülmesi veya cerrahi ile çıkarılması sonrası sinir üzerindeki baskı kalktığında ses normale döner. Yine de, cerrahi tedavinin kendisinin de, düşük bir olasılıkla da olsa, bu sinire zarar vererek kalıcı ses kısıklığına neden olma riski taşıdığı unutulmamalıdır.

Toksik olmayan multinodüler guatrın gelişimini önlemek için özellikle genetik yatkınlığı olan bireyler ne gibi önlemler alabilir?

Toksik olmayan multinodüler guatr gelişiminde genetik faktörler rol oynasa da, durumu tamamen önlemek mümkün olmayabilir. Ancak, ailesinde guatr veya tiroid hastalığı öyküsü bulunan kişiler bazı önlemler alarak riski azaltmaya çalışabilir. En önemli adım, yeterli ve dengeli iyot alımını sağlamaktır; hem iyot eksikliği hem de aşırı iyot tüketimi tiroid sağlığını olumsuz etkileyebilir. Sigara kullanımının tiroid nodülü gelişim riskini artırdığı bilindiğinden, sigaradan kesinlikle uzak durulmalıdır. Bunun dışında, belirli aralıklarla doktor kontrolünden geçerek tiroid fonksiyonlarını ve yapısını değerlendirmek, olası sorunların erken teşhis edilmesine ve yönetilmesine yardımcı olabilir.

Vaka Örnekleri