TIPS yani Transjuguler Intrahepatik Portosistemik Şant prosedürü, karmaşık bir tıbbi işlemdir. Özellikle kronik karaciğer hastalıklarının tedavisinde kullanılır. Bu yöntemle, karaciğerdeki portal ve hepatik venler arasında bir yol oluşturulur. Medikal tedavi ile düzeltilemeyen mide – varis kanamaları ve karın içi aşırı sıvı birikmesinde uygulanır.

Böylece karaciğerdeki artmış damar basıncı düşürülür ve kanamaların önüne geçilir. Ayrıca, karaciğer sirozu gibi ileri karaciğer hastalıkları durumlarında da hayati bir rol oynar. Ancak, her tıbbi müdahale gibi bu işlem de bazı riskleri barındırır. Bu nedenle uygulanmadan önce dikkatlice değerlendirilir.

Prof. Dr. Özgür KILIÇKESMEZ

Girişimsel Radyoloji / Girişimsel Nöroradyoloji

Prof. Dr. Kılıçkesmez, Türk Radyoloji Yeterlilik Belgesi, Türk Girişimsel Radyoloji Yeterlilik Belgesi, Strok (inme) tedavisi sertifikasyonu ve Avrupa Girişimsel Radyoloji Boardu (EBIR) sahibidir. Akademik geçmişinde, 2008 yılında Siemens Radyoloji Birincilik Ödülü’nü kazanmıştır.  Medicana Ataköy hastanesinde tedavilerini yapmaktadır.

Özgeçmiş Ödüller Yorumlar

Özgeçmiş Makaleler

Ödüller Yorumlar

TIPS Uygulama Nedenleri

TIPS prosedürü, özellikle siroz sonucu karaciğer dokusunun sertleşmesiyle ortaya çıkan komplikasyonları yönetmek amacıyla tercih edilir. Karaciğerdeki artan portal ven basıncını düşürmek için yapılan bu işlem, ciddi sağlık problemlerini önlemekte önemli bir yere sahiptir.

İşlem, portal hipertansiyona bağlı komplikasyonların kontrol altına alınmasında etkili bir çözüm sunar. Özellikle tedaviye dirençli durumlarda TIPS, yaşam kalitesini artırabilir ve komplikasyon riskini azaltabilir. Bu prosedür, aşağıdaki durumlarda önerilir:

• Varis kanamaları kontrol altına alınamadığında,
• Asit olarak bilinen karın içi sıvı birikimlerinde,
• Midede portal basınca bağlı değişiklikler ve kanamalar görüldüğünde,
• Akciğer zarları arasında tedaviye dirençli sıvı (hidrotoraks) biriktiğinde,
• Hepatorenal sendrom, Budd-Chiari sendromu, hepatopulmoner sendrom ve karaciğer toplardamarlarının tıkayıcı hastalıklarında.

Bu koşullar dışında, kalp yetmezliği, ileri derecede veya hızlı ilerleyen karaciğer yetmezliği ve ensefalopati gibi durumlarda TIPS uygulanamaz.

TIPS İşlemi Adımları

TIPS prosedürü, hastanın sağ internal şah damarından başlar. İlk olarak, ince teller ve kateterler kullanılarak üst organlardan kalbe kan taşıyan superior vena kava’ya ulaşılır. Sonrasında:

• Kalp sağ kulakçığına geçiş yapılır.
• Alt organlardan gelen kanı taşıyan inferior vena kava’ya girilir.

Bu aşamadan sonra, ince bir iğne ile sağ karaciğer toplardamarına girilerek, bu damar içinde ilerlenir. Damar görüntülenir ve basınç ölçümleri alınır. Portal vene doğru ilerlenirken, karaciğer dokusu içerisinde dikkatlice bir yol açılır. Portal vene ulaşılınca:

• İnce bir iğne ve tel ile sağ karaciğer toplardamarı ve portal ven arasında bir bağlantı kurulur.
• Bağlantı noktasına balon genişletme yöntemi uygulanarak genişletilir.
• Stabilite sağlamak için metelik yapıda bir stent yerleştirilir.

Son olarak, yapılan işlem tekrar kontrol edilir ve gerekirse portal basınç düşürülmek için ek tedbirler alınır. Görüntüleme ve basınç ölçümleri tekrarlanarak işlemin başarısı değerlendirilir.

TIPS İşleminin Potansiyel Tehlikeleri ve Yan Etkileri

Bu prosedürün bazı riskleri ve yan etkileri bulunmaktadır:

• Karnın iç bölgelerinde kan birikmesi, hastanın durumunu zorlaştırabilir.
• Safra kesesi veya safra yollarında meydana gelebilecek yaralanmalar, ciddi kanamalara neden olabilir.
• İşlem sırasında kullanılan radyasyon, ciltte yanıkların oluşmasına yol açabilir.
• Karaciğerin beslenmesi olumsuz etkilenebilir, bu da organın fonksiyonlarını bozabilir.
• Böbrek yetmezliği, işlemin ardından ortaya çıkabilir.
• Stentin yanlış yerleşimi veya yer değiştirmesi, tekrar müdahale gerektirebilir.
• En ağır komplikasyon olarak ölüm riski her zaman mevcuttur.
• Karaciğer atardamarının zarar görmesi, ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir.
• Enfeksiyon gelişimi, işlem sonrası dönemde görülebilir.
• Giriş bölgesinde kanama, ek tedavilerin yapılmasını gerektirebilir.
• Bilinç bozuklukları, işlem sonrası ortaya çıkabilir ve hastanın genel durumunu etkileyebilir.

Bu komplikasyonlar, işlemin risklerini doğru bir şekilde değerlendirme gerekliliğini ortaya koymaktadır.

TIPS İşlemi Öncesi Yapılması Gerekli Hazırlıklar:

Transjuguler Intrahepatik Portosistemik Şant işlemi öncesi, hastanın alması gereken bazı önlemler vardır. Hastanın işlemden en az sekiz saat önce aç kalmış olması gerekir. Bu sürenin sonuna kadar sıvı alımına izin verilir, sonrasında ise sıvılar damar yoluyla sağlanır. Acil bir durum söz konusu değilse, bu kurala sıkı sıkıya uyulur.

• Hemostaz testleri yapılmalı ve sonuçlar uygun seviyede olmalıdır: INR, APTT, fibrinojen, trombosit sayımı.
• Kan yoluyla bulaşan hastalıklar için testler: Hbs, HIV ve HCV.
• Böbrek fonksiyonlarını kontrol etmek için BUN ve kreatinin seviyeleri ölçülmelidir.
• Kardiyak fonksiyonların değerlendirilmesi

Ayrıca, hastanın kullandığı kalp ve tansiyon ilaçlarına devam etmesi gereklidir. İlaçlar sabah alınacaksa, çok az miktarda su ile tüketilmelidir. Şeker hastaları için, kan şekeri düşürücü ilaçlar alınmamalıdır. Özellikle metformin içeren ilaçlar, işlemden 48 saat önce ve sonra kullanılmamalıdır.

• Embolizasyon işlemleri öncesinde antibiyotik verilebilir.
• İşlem öncesi rahatlama sağlamak için gerekli sakinleştirici ilaçlar verilir.

Son olarak, işlemin başarılı olması için gerekli tüm kan ve kan ürünleri hazır bulundurulmalıdır. Karaciğerin damar durumu ultrasonografik olarak incelenmelidir. Bu adımların her biri, işlemin güvenli ve etkin bir şekilde yürütülmesi için kritik öneme sahiptir.

TIPS İşlemi Sonrasında Yapılacaklar

TIPS işlemi tamamlandıktan sonra, hastanın iyileşme süreci birkaç aşamada gerçekleşir. İlk olarak, giriş noktasındaki kanama el ile baskı uygulanarak durdurulur. Kanamanın durmasıyla birlikte, bu bölgeye bandaj uygulanarak tekrar kanama riski minimize edilir.

Kontrast madde kullanımından kaynaklanabilecek yan etkilere karşı bol miktarda sıvı tüketimi önerilir. Hastanın genel sağlık durumu, birkaç gün hastane ortamında gözlem altında tutularak izlenir. İşlem sonrası dönemde dikkat edilmesi gereken önemli noktalar şunlardır:

• Sağ kulakçık basıncının düzenli olarak ölçülmesi,
• Kalp yükünü azaltmak için ilaç desteği ile sık idrara çıkma,
• Akciğer ödemi riskine karşı öksürük ve nefes darlığı belirtilerinde doktora başvurma.

Ayrıca, stentin durumunun belirlenmesi için planlanan ultrasonografi takipleri büyük önem taşır:

• İşlemden sonra 3., 6. ve 12. aylar,
• İlk yılın ardından her altı ayda bir.

Bu takipler, işlemin uzun vadeli başarısını değerlendirmek için kritiktir.

TIPS Uygulamasının Sakıncalı Olduğu Durumlar

İşlemin uygulanamayacağı özel durumlar vardır. Bu durumlar, hasta güvenliği gözetilerek belirlenir. Ciddi karaciğer fonksiyon bozukluğu bu kategorilerin başında gelir. Karaciğer fonksiyonları zayıf olan hastalarda alternatif tedaviler araştırılmalıdır.

Ayrıca, aktif enfeksiyon durumu olan hastalarda işlem yapılmaz. Enfeksiyonlar öncelikle tedavi edilmelidir. Pulmoner hipertansiyon varlığında da TIPS prosedüründen kaçınılmalıdır.

• Ciddi karaciğer fonksiyon bozukluğu
• Aktif enfeksiyon
• Pulmoner hipertansiyon
• Kanser durumu
• Kanama bozukluğu
• Alerjik reaksiyon geçmişi
• Polikistik böbrek hastalığı

Her hastanın durumu titizlikle değerlendirilmeli ve TIPS işleminin riskleri dikkate alınmalıdır. Özellikle kanser hastalarında prosedür riskleri artabilir. Kanama bozukluğu ve alerjik reaksiyon geçmişi olanlar için de prosedür tehlikeli olabilir. Polikistik böbrek hastalığı olanlar da bu prosedür için uygun adaylar değildir. Bu durumlar dikkate alınarak, hastaların sağlık durumlarına göre prosedür kararı verilir.

TIPS İşleminin Etkililik Oranları

Operasyonun etkililik oranı, çeşitli faktörlere bağlı olarak farklılık gösterir. İşlemin başarısı, öncelikle karaciğerin mevcut sağlık durumu tarafından belirlenir. Hastanın genel sağlığı ve tedaviye vereceği yanıt da başarıyı etkiler.

• Başarı oranları genellikle %80 ile %90 arasında değişir.

• Hastalardan hastalara göre başarı oranı önemli ölçüde değişebilir.
• Bazı durumlarda TIPS yeterli çözüm sağlamayabilir.

Tedavi sürecinde hastanın bireysel durumu, uygulama sonucunu önemli ölçüde etkiler. Bu nedenle, her hasta için tedavi yaklaşımını özelleştirmek gerekir. Doktorlar, hastanın durumunu değerlendirerek en uygun tedavi yöntemini belirleyerek hastanın sağlık durumunu iyileştirmeyi hedefler. Bu detaylı değerlendirme, TIPS prosedürünün başarısını maksimize etme şansını artırır.

TIPS İşleminin Asit Kontrolündeki Rolü ve Zamanlaması

TIPS işlemi, asidi kontrol altına almak için kullanılan bir tedavi yöntemidir. Bu prosedür sayesinde, çoğu hastada asit seviyelerinde gözle görülür bir azalma sağlanır. İşlemin etkileri kişiden kişiye değişiklik gösterir ve asit kontrolü için geçen süre hastanın genel sağlık durumuna bağlı olarak farklılık göstermektedir.

İşlem sonrasında asit azalması hemen başlamayabilir ve bazı durumlarda etkinin gözlemlenmesi birkaç hafta veya ay sürebilir.

• İşlem sonrası ilk hafta: Asidin azalması genellikle gözlemlenmez.
• İlk birkaç hafta: Hastaların büyük çoğunluğunda asit seviyesinde düşüş başlar.
• Birkaç ay sonrası: Asit tamamen kontrol altına alınmış olabilir.

Sonuç olarak, TIPS işlemi, asit sorunu olan hastalarda etkili bir çözüm sunar. İşlem sonrası dönemde hasta durumu dikkatle izlenmelidir. Hastanın durumu ve asidin şiddeti, tedavinin ne kadar sürede etki edeceğini belirler. Etkilerin süresi ve başlangıç zamanı konusunda kesin bir zaman dilimi vermek zor olsa da işlem genel olarak başarılı sonuçlar vermektedir.

TIPS İşleminden Sonra Karaciğer Nakli İmkanları

Bu süreç, karaciğer fonksiyonlarının belirlenmesinde kritik bir öneme sahiptir. Eğer işlem sonrası iyileşme beklenen düzeyde olmazsa, karaciğer nakli gündeme gelebilir. İşlem sonrası dönemde doktorlar, hastanın genel durumunu ve karaciğer fonksiyonlarını detaylı bir şekilde değerlendirir. Bu değerlendirme sonucunda, eğer gerekli görülürse karaciğer nakli için adımlar atılabilir.

Karaciğer fonksiyonlarının değerlendirilmesi:

• İşlem sonrası karaciğerdeki kan akışı
• Portal basınç seviyeleri
• Genel karaciğer sağlığı

Hastanın genel sağlık durumu:

• Diğer organ fonksiyonları
• Komplikasyon varlığı
• Genel iyileşme süreci

Karaciğer nakli, TIPS işleminden sonra dikkate alınması gereken bir seçenektir. Ancak bu süreç, her hastaya özgü bir dizi değerlendirme sonucunda karar verilir. Hastanın mevcut durumu ve potansiyel riskler göz önünde bulundurularak, en uygun tedavi yöntemi belirlenir. Bu süreçte doktorların önerileri, hastanın gelecekteki sağlık durumu için büyük önem taşır.

TIPS İşleminin Etkinlik Süresi

TIPS işleminin etkinlik süresi, çeşitli faktörlere bağlı olarak değişkenlik gösterir. İşlem gören hastanın genel sağlık durumu, karaciğer fonksiyonları ve portal ven basıncı bu süreyi doğrudan etkiler. Ayrıca, işlem sırasında kullanılan stent tipi ve boyutu da önemli bir rol oynar. Genellikle, bu prosedürün etkisi iki ila beş yıl arasında sürmektedir.

• Sağlık Durumu: Hastanın genel sağlığı, TIPS işleminin başarısı üzerinde belirleyici bir faktördür.
• Karaciğer Fonksiyonları: İyi işleyen bir karaciğer, işlem sonrası daha uzun süreli fayda sağlar.
• Portal Ven Basıncı: Yüksek portal ven basıncı, stentin işlevini azaltabilir.
• Stent Tipi ve Boyutu: Kullanılan stentlerin özellikleri, işlemin ömrünü etkileyebilir.

İşlem sonrası hastanın düzenli olarak takip edilmesi ve karşılaşılan problemlere hızla müdahale edilmesi, TIPS’in etkinliğini uzatır. Bu süreç, hastalığın ilerlemesini kontrol altında tutmak ve olası komplikasyonları önlemek için kritik öneme sahiptir. Dolayısıyla, işlemin ömrü, hasta yönetimi ve takip süreçlerine de bağlı olarak değişir.

Sıkça Sorulan Sorular

TIPS (Transjuguler Intrahepatik Portosistemik Şant) sonrası hastaların uyması gereken özel bir diyet veya yaşam tarzı değişikliği var mıdır?

TIPS (Transjuguler Intrahepatik Portosistemik Şant) uygulamasından sonra hastaların genellikle düşük sodyumlu bir diyet izlemesi önerilir; bu, özellikle asit (karın içi sıvı birikimi) ve ödem kontrolüne yardımcı olur. Hepatik ensefalopati (beyin fonksiyon bozukluğu) riski taşıyan bireylerde, doktor tavsiyesiyle protein alımının dikkatli bir şekilde ayarlanması gerekebilir, ancak yeterli ve dengeli beslenme genel iyileşme için elzemdir. Alkol tüketiminden kesinlikle uzak durulmalıdır çünkü karaciğer üzerindeki yükü artırır. Doktorun belirleyeceği sıvı kısıtlamalarına uymak ve düzenli, hafif egzersizler yapmak genel sağlık durumunu olumlu etkileyebilir, ancak yorucu aktivitelerden kaçınılmalıdır. Bu yaşam tarzı düzenlemeleri, tedavinin uzun vadeli başarısını destekler.

TIPS (Transjuguler Intrahepatik Portosistemik Şant) işlemi sonrası hepatik ensefalopati gelişme riski neden artar ve bu durum nasıl yönetilir?

TIPS (Transjuguler Intrahepatik Portosistemik Şant) prosedürü, portal venöz sistemdeki kanı doğrudan sistemik dolaşıma yönlendirerek karaciğerin normalde filtrelediği toksinlerin (özellikle amonyak gibi bağırsak kaynaklı maddelerin) bir kısmının beyne ulaşmasına neden olabilir. Bu durum, hepatik ensefalopati olarak bilinen bilinç bulanıklığı, konsantrasyon güçlüğü ve kişilik değişiklikleri gibi nörolojik semptomlara yol açabilir. Ensefalopati yönetimi genellikle bağırsaklardan amonyak emilimini azaltan ilaçlar (örneğin laktuloz, rifaksimin) ve bazen protein kısıtlı diyet ile yapılır. Ayrıca, kabızlığın önlenmesi, enfeksiyonların tedavisi ve dehidratasyondan kaçınma gibi tetikleyici faktörlerin kontrolü de önemlidir.

TIPS (Transjuguler Intrahepatik Portosistemik Şant) şantının zamanla tıkanması veya daralması durumunda hangi tedavi yöntemleri uygulanır?

TIPS (Transjuguler Intrahepatik Portosistemik Şant) şantları, yerleştirildikten sonra zamanla pıhtı oluşumu veya doku büyümesi nedeniyle daralabilir (stenoz) veya tamamen tıkanabilir (oklüzyon). Bu durum, portal hipertansiyon belirtilerinin (örneğin varis kanaması veya asit birikimi) yeniden ortaya çıkmasına yol açabilir. Şant disfonksiyonu saptandığında, en yaygın tedavi yaklaşımı anjiyografi yoluyla şantın yeniden değerlendirilmesi ve revizyonudur. Bu, genellikle balon anjiyoplasti (daralmış bölgenin balonla genişletilmesi) ve/veya mevcut stentin içine ya da yanına yeni bir stent yerleştirilmesini içerir. Nadiren, eğer revizyon mümkün değilse veya başarısız olursa, tamamen yeni bir TIPS şantı oluşturulması gerekebilir.

TIPS (Transjuguler Intrahepatik Portosistemik Şant) prosedürü çocuk hastalarda uygulanabilir mi ve yetişkinlerden farklı riskler taşır mı?

Evet, TIPS (Transjuguler Intrahepatik Portosistemik Şant) prosedürü, portal hipertansiyon ve buna bağlı komplikasyonları olan çocuk hastalarda da, özellikle diğer tedavi yöntemlerinin başarısız olduğu durumlarda bir seçenek olarak uygulanabilmektedir. Ancak, çocuklarda uygulanması daha nadirdir ve özel uzmanlık gerektirir. Çocukların anatomik yapılarının küçüklüğü, damar çaplarının dar olması ve büyüme potansiyelleri, prosedürü teknik olarak daha zorlu hale getirebilir. Ayrıca, uzun vadeli şant açıklığı ve büyüme üzerindeki etkileri gibi konular yetişkinlere göre daha fazla belirsizlik taşıyabilir. Hepatik ensefalopati riski ve anesteziye bağlı komplikasyonlar da çocuklarda dikkatle değerlendirilmesi gereken önemli faktörlerdir.

TIPS (Transjuguler Intrahepatik Portosistemik Şant) uygulamasının maliyeti nedir ve sigorta kapsamında mıdır?

TIPS (Transjuguler Intrahepatik Portosistemik Şant) uygulamasının maliyeti, işlemin yapıldığı hastane, kullanılan malzemelerin türü ve kalitesi, doktorun deneyimi, hastanın genel sağlık durumu ve ek tedavi gereksinimleri gibi birçok faktöre bağlı olarak önemli ölçüde değişiklik gösterebilir. Genellikle yüksek maliyetli bir prosedür olarak kabul edilir. Türkiye’de Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) ve özel sağlık sigortaları, tıbbi gereklilik durumunda TIPS işlemini belirli şartlar altında karşılayabilmektedir. Ancak, kapsam detayları ve olası ek ödemeler için hastanın sigorta poliçesini incelemesi ve hem hastane hem de sigorta sağlayıcısıyla önceden iletişime geçerek bilgi alması en doğru yaklaşımdır.

Prof. Dr. Özgür KILIÇKESMEZ

Prof. Dr. Özgür Kılıçkesmez, 1997’de Cerrahpaşa Tıp Fakültesi’nden mezun oldu. Uzmanlığını İstanbul Eğitim ve Araştırma Hastanesi’nde tamamladı. Londra’da girişimsel radyoloji ve onkoloji alanında eğitim aldı. İstanbul Çam ve Sakura Şehir Hastanesi’nde girişimsel radyoloji bölümünü kurdu, 2020 yılında profesör oldu. Birçok uluslararası ödül ve sertifikaya sahip olup, 150’den fazla bilimsel yayını ve 1500’ün üzerinde atıfı bulunmaktadır. Şu an Medicana Ataköy Hastanesi’nde görev yapmaktadır.