Göğüs içi sıvı boşaltılması torasentez, plevral boşlukta biriken sıvının tanı ve tedavi amacıyla alınması işlemidir. Steril koşullarda, genellikle ultrason eşliğinde yapılan bu girişim, akciğer fonksiyonlarının iyileştirilmesine ve semptomların hafifletilmesine yardımcı olur.

Göğüs içi sıvı boşaltılması torasentez uygulama tekniği, lokal anestezi altında interkostal aralıktan ince iğne veya kateter ile plevral boşluğa girilerek gerçekleştirilir. Sıvı yavaşça çekilir ve gerekirse laboratuvar analizleri için örnek alınır. İşlem sırasında hastanın vital bulguları izlenir.

Göğüs içi sıvı boşaltılması torasentez işleminde komplikasyon riski pnömotoraks, kanama, enfeksiyon ve organ yaralanmalarını içerebilir. Bu risklerin en aza indirilmesi için deneyimli ekip, uygun görüntüleme yöntemleri ve dikkatli teknik uygulanması büyük önem taşır.

Göğüs içi sıvı boşaltılması torasentez sonrası bakım, hastanın nefes darlığı, göğüs ağrısı, ateş veya öksürük gibi belirtiler açısından yakından izlenmesini içerir. İşlem sonrası radyolojik değerlendirme yapılarak olası komplikasyonlar erken dönemde tespit edilir ve tedavi edilir.

Prof. Dr. Özgür KILIÇKESMEZ

Girişimsel Radyoloji / Girişimsel Nöroradyoloji

Prof. Dr. Kılıçkesmez, Türk Radyoloji Yeterlilik Belgesi, Türk Girişimsel Radyoloji Yeterlilik Belgesi, Strok (inme) tedavisi sertifikasyonu ve Avrupa Girişimsel Radyoloji Boardu (EBIR) sahibidir. Akademik geçmişinde, 2008 yılında Siemens Radyoloji Birincilik Ödülü’nü kazanmıştır.

Özgeçmiş Ödüller Yorumlar

Özgeçmiş Makaleler

Ödüller Yorumlar

Torasentez Nedir ?

Torasentez göğüs boşluğunda biriken sıvı veya havanın çıkarılması işlemidir. Bu prosedür lokal anestezi altında gerçekleştirilir. İşlem sırasında göğüs duvarına bir kanül veya içi boş iğne yerleştirilir. Bu yöntem özellikle şu durumlar için önem taşır:

• Göğüs boşluğunda anormal sıvı birikmesi durumunda,
• Hava birikimi olan durumlarda,

Torasentez plevral musluk veya iğne torakostomisi gibi farklı isimlerle de anılır. İşlem hem tanı koymak hem de tedavi sağlamak amacıyla kullanılır. Prosedürün uygulanışı hastanın durumuna göre doktor tarafından özenle planlanır. Bu göğüs içi patolojilerin yönetiminde kullanılan bir yöntemdir.

Anatomi ve Fizyoloji İçerisinde Göğüs Boşluğu Dinamikleri

Göğüs boşluğunda sağ ve sol taraf arasında, iç göğüs duvarı ile akciğerler arasındaki alanda bir boşluk yer alır. Bu boşluk normal solunum faaliyetleri sırasında önemli bir role sahiptir. Solunum esnasında bu potansiyel alan akciğer dokularının rahatça genişlemesi ve daralması için gerekli olan kaygan bir yüzey sunar. İçerisinde eser miktarda sıvı bulunan bu boşluk aynı zamanda lenfatik sistem tarafından drenaj işlevi görür. İşlevsel olarak;

• İnhalasyon sırasında bu sıvı akciğerlerin genişlemesine yardımcı olur.
• Ekshalasyon sırasında akciğerlerin daralmasını kolaylaştırır.

Bu sıvının varlığı kas-iskelet yapılarıyla akciğer dokusu arasında düşük sürtünmeli bir ortam sağlamakla kalmaz aynı zamanda lenfatik drenajın da bir parçasıdır. Fakat bu sıvının miktarında artış gözlemlendiğinde bu durum çeşitli sağlık problemlerinin bir göstergesi olabilir. Normal şartlar altında dengede olan bu sıvı miktarı patolojik birikimlere işaret edebilir ve bu anormal durumların tanımlanması için kritik öneme sahiptir. Bu nedenle sıvının hacmi birikim hızı ve kimyasal bileşimi gibi faktörler hastalıkların tanı ve tedavisinde temel veriler olarak değerlendirilir.

Torasentez Uygulamaları

Torasentez geniş bir endikasyon yelpazesine sahiptir ve hem tanısal hem de tedavi edici amaçlar için kullanılır. Bu işlem aşırı sıvının nedeninin bilinmediği durumlarda tanı koymak amacıyla yapılır. Sıvı hacmi önemli klinik semptomlara yol açtığında ise tedavi edici olarak uygulanır. İşlemin tanısal ya da tedavi edici oluşu çıkarılacak sıvının miktarını ve işlem sırasında alınacak önlemleri belirler.

Tanısal Torasentez:

• Genellikle küçük hacimlidir.
• Tek 20cc ila 30cc şırınga kullanılır.
• İlk uygulamada sıvıdan laboratuvar ve patoloji analizi için örnek alınır.

Tedavi Amaçlı Torasentez:

• Büyük hacimli sıvı çıkarımı yapılır.
• Birden fazla litre sıvı alınabilir.
• Sıvının nedeni belirsizse veya değişiklik şüphesi varsa analiz için küçük bir örnek gönderilir.

Sıvının hızla yeniden birikebileceği durumlar için genellikle bir drenaj sistemi yerleştirilir. Bu durum çeşitli klinik senaryolarda karşımıza çıkabilir:

• Travma sonucu hemotoraks,
• Kanser durumlarında malign efüzyon,
• Kardiyotorasik ameliyat sonrası iyileşme ve inflamatuar durumlar,
• Siroz veya malabsorpsiyon sendromları gibi metabolik durumlar.

Ayrıca enfekte olduğu düşünülen sıvı birikimleri enfeksiyon kaynağını ve rezervuarlarını ortadan kaldırmak amacıyla boşaltılmalıdır. Bu işlem enfeksiyonun yayılmasını önlemek ve hastanın durumunu iyileştirmek için kritik öneme sahiptir.

Torasentez için Kontrendikasyonlar

Torasentez işlemi belirli durumlar altında uygulanmaması gereken tıbbi bir prosedürdür. Mutlak kontrendikasyon olmamasına rağmen bazı göreceli kontrendikasyonlar bulunur. Bunlar arasında hastanın prosedür için güvenli bir şekilde pozisyon almasını engelleyen koşullar yer alır. Ayrıca bazı koagülasyon bozuklukları da göreceli kontrendikasyon olarak değerlendirilir. Kontrendikasyonlar şu şekildedir:

• Hastanın prosedür için uygun pozisyon almasını engelleyen durumlar
• Kontrol edilemeyen koagülasyon bozuklukları bu durumlar şunları içerebilir:
  • İlaçlar veya iatrojenik etkiler yoluyla ortaya çıkan bozukluklar
  • İçsel nedenlerle kontrol altına alınamayan durumlar
• Prosedürün potansiyel riskleri sağlanacak faydalardan daha ağır basar ise

Torasentez Öncesi Hazırlıklar

Torasentez işlemine başlamadan önce hastanın detaylı tıbbi geçmişi öğrenilmelidir. Bu bilgiler işlemin güvenli bir şekilde yürütülmesine olanak tanır. Ardından dikkatli bir fizik muayene yapılmalıdır. Bu aşama müdahalenin yapılacağı bölgenin doğru belirlenmesine yardımcı olur. Ayrıca hastadan onam formu alınması zorunludur. Bu prosedürün hukuki gerekliliklerini yerine getirir.

• İşaretlenme: İşlem yapılacak taraf ve yer hastanenin invaziv prosedür politikalarına uygun şekilde işaretlenmelidir.
• Ekipman toplama: İşleme başlamadan önce gerekli tüm tıbbi aletler hazırlanmalıdır.
• Hastanın izlenmesi:
  • Hastaya nabız oksimetresi takılmalıdır.
  • Kan basıncı ve kalp ritmi işlem boyunca sürekli olarak izlenmelidir.

Torasentez Tekniği ve Uygulama Adımları

Torasentez sırasında hasta genellikle sırtüstü ya da oturur pozisyonda hazırlanır. Pozisyon işlemin yapılacağı bölgeye göre belirlenir. Etkilenen taraf, midaksiller veya arka midskapular hat üzerinden seçilir. Yatak başı ultrason cihazı kullanılarak sıvının lokalizasyonu netleştirilir. Bu aşama özellikle az sıvı bulunan hastalar için kritik öneme sahiptir.

İşlem alanının sterilizasyonu şu adımlarla gerçekleştirilir:

• Hasta steril koşullar altında hazırlanır.
• Cilt antiseptik solüsyon ile temizlenir.
• Lokal anestezi için cilt yüzeyinde küçük bir kabarcık oluşturacak 25 gauge iğne kullanılır.

Lokal anestezi sonrası daha derin dokulara 20 veya 22 gauge iğne ile anestezi uygulanır. İğne kaburga kenarının hemen üzerine yerleştirilir. İğne veya kateter yerleştirilirken oluşan negatif basınç sıvı çıkışı sağlanana kadar uygulanır.

İşlem esnasında kullanılan malzemeler:

• Daha büyük bir iğne veya önceden paketlenmiş kateter,
• Eğer kateter kit kullanılıyorsa 11 numaralı neşter ile ciltte küçük bir çentik açılır.

Kateter toraks boşluğuna doğru itilir. Gerekli sıvı miktarı toplandığında iğne çıkarılır veya drenaj sistemi bağlanır. Büyük hacimli sıvı çıkarımı için şunlar kullanılır:

• Yerçekimi beslemesi,

• Üç yollu musluk ile seri şırınga çekme yöntemi.

Kateter çıkarıldıktan sonra kanama riskini minimize etmek için giriş noktasına basınç uygulanır.

Torasentez Sırasında Meydana Gelebilecek Komplikasyonlar

Torasentez işlemi sırasında çeşitli komplikasyonlar ortaya çıkabilir. İşlem bölgesinde kanama, ağrı ve enfeksiyon en yaygın sorunlardır. İğnenin kaburgalar arası yüksek bir noktadan girilmesi, kostal damarlar ve sinirlerde hasara yol açabilir. Ayrıca eğer sıvı hızla veya fazla miktarda çıkarılırsa pulmoner ödem riski artar; bu durum akciğerlerin normal fonksiyonunu ciddi şekilde bozabilir.

• Pnömotoraks: İşlemin en sık rastlanan komplikasyonudur ve vakaların %12-30’unda görülür.
• Ampiyem ve diğer enfeksiyonlar: İğnenin enfekte dokudan geçmesi durumunda göğüs boşluğunda apse veya ampiyem oluşabilir.
• İç organ hasarı: Giriş yeri çok aşağıda seçilirse dalak veya karaciğer yaralanabilir.

İşlem sonrası göğüs tüpü yerleştirme büyük ve ilerleyici pnömotoraks vakalarında gereklidir. Bu durum özellikle mekanik ventilasyon uygulanan hastalarda göz önünde bulundurulmalıdır. Akciğer kayması ve B çizgilerinin kaybolması gibi ultrasonografi bulguları pnömotoraksın erken teşhisinde önem taşır. İşleme başlamadan önce bu tür bir değerlendirme yapılmalıdır.

Küçük parçaların göğüs boşluğunda kalması nadiren rapor edilmiş olsa da bu durum genellikle trokar üzerinde geriye doğru ilerletilen kateterlerde görülür. Kateter bütünlüğünün korunması için dikkatli bir yöntem izlenmelidir.

Torasentez Tedavisinin Klinik Önemi

Torasentez işlemi akciğerleri saran plevra boşluğunda biriken fazla sıvının alınmasıyla semptomları hafifletir. Bu yöntem özellikle ağrı ve nefes darlığı gibi akciğer fonksiyonlarını olumsuz etkileyen semptomların kontrol altına alınmasında etkilidir. İşlem sırasında çıkarılan sıvı detaylı bir biyokimyasal ve mikroskopik incelemeye tabi tutulur. Bu inceleme sayesinde:

• Plevral sıvının karakteristiği belirlenir.
• Sıvının hücresel yapısı ve kimyasal içeriği analiz edilir.

Torasentez İşleminde Sağlık Ekibi Yaklaşımları

Torasentez işlemi multidisipliner bir sağlık ekibi tarafından yürütülür. Bu süreçte doktor işlemin uygulanmasından sorumludur ve en uygun tekniklerle hastanın durumunu iyileştirmeye çalışır. İşlem öncesinde hastaya detaylı bilgilendirme yapılır; olası komplikasyonlar ve işlemin faydaları açıklanır. İşlemin uygulanacağı ortam hastanın güvenliği için özenle hazırlanır ve yeterli anestezi sağlanarak hasta rahatlatılır. İşlem sonrası dönemde ise hemşireler aktif rol alır. Onlar tarafından gerçekleştirilen görevler şunlardır:

• İşlem sonrası hastanın genel durumunun izlenmesi,
• Yürüme gibi hafif fiziksel aktivitelerin teşvik edilmesi,
• Pansuman değişiklikleri hakkında hastaya bilgi verilmesi.

İşlem sonrasında çekilen göğüs röntgeni ile herhangi bir komplikasyonun olup olmadığı değerlendirilir. Tüm bu süreç boyunca hastaya sürekli bilgi verilir ve ne zaman sağlık uzmanına başvurması gerektiği konusunda yönlendirilir. Bu kapsamlı yaklaşım hastanın iyileşme sürecini hızlandırır ve olası riskleri minimize eder.

Sıkça Sorulan Sorular

Prof. Dr. Özgür KILIÇKESMEZ

Interventional Radiology and Neuroradiology Speaclist Prof. Dr. Özgür Kılıçkesmez graduated from Cerrahpaşa Medical Faculty in 1997. He completed his specialization at Istanbul Education and Research Hospital. He received training in interventional radiology and oncology in London. He founded the interventional radiology department at Istanbul Çam and Sakura City Hospital and became a professor in 2020. He holds many international awards and certificates, has over 150 scientific publications, and has been cited more than 1500 times. He is currently working at Medicana Ataköy Hospital.