Diyaliz damar hastalıkları, hemodiyaliz tedavisinde kullanılan damar erişim yollarında gelişen daralma, tıkanma veya anevrizma gibi sorunları ifade eder. Bu durum, diyaliz etkinliğini azaltabilir ve acil müdahale gerektirebilir. Erken tanı, damar yolunun korunması açısından kritik öneme sahiptir.

En sık görülen diyaliz damar hastalıkları arasında arteriyovenöz fistül darlıkları, greft trombozu ve santral venöz tıkanıklıklar yer alır. Bu sorunlar, kan akışının azalmasına, diyaliz süresinin uzamasına ve yeterli tedavi alınamamasına neden olabilir.

Tanıda doppler ultrason, fistülografi ve venografi kullanılır. Bu görüntüleme yöntemleri, damar yapısını ayrıntılı olarak göstererek sorunun yerini ve ciddiyetini belirler. Erken teşhis, girişimsel tedavi başarısını artırır.

Diyaliz damar hastalıklarının tedavisinde balon anjiyoplasti, stent yerleştirme ve trombektomi gibi girişimsel radyoloji yöntemleri uygulanır. Düzenli damar yolu takibi, komplikasyonların önlenmesi ve diyaliz tedavisinin sürekliliği için önemlidir.

Prof. Dr. Özgür KILIÇKESMEZ

Girişimsel Radyoloji / Girişimsel Nöroradyoloji

Prof. Dr. Kılıçkesmez, Türk Radyoloji Yeterlilik Belgesi, Türk Girişimsel Radyoloji Yeterlilik Belgesi, Strok (inme) tedavisi sertifikasyonu ve Avrupa Girişimsel Radyoloji Boardu (EBIR) sahibidir. Akademik geçmişinde, 2008 yılında Siemens Radyoloji Birincilik Ödülü’nü kazanmıştır.

Özgeçmiş Ödüller Yorumlar

Özgeçmiş Makaleler

Ödüller Yorumlar

Diyaliz Fistülünün Önemi ve İşlevleri

Arter ve venin cerrahi yöntemlerle birleştirilmesi sonucu oluşturulan bu bağlantı, diyaliz sürecinde kritik bir role sahiptir. Kanın diyaliz makinesine hızlı ve etkin bir şekilde taşınmasını sağlar, bu da makinenin kanı temizlemesine olanak tanır. Diyaliz sırasında, temizlenmiş kan tekrar hastanın vücuduna dönüş yapar. Bu süreçte fistülün sağlıklı bir şekilde işlemesi esastır, çünkü:

• Kan akışını maksimize eder.
• Diyaliz sürecinin etkinliğini artırır.
• Hastanın tedaviye olan ihtiyacını karşılar.
• Diyaliz süresince daha fazla kanın süzülmesine yardımcı olur.

Fistül, diyaliz için elzem olan kan akışını düzenlerken, hastaların düzenli kontrol ve bakım gereksinimini de beraberinde getirir. Etkili bir diyaliz deneyimi için fistülün açık ve işlevsel kalması şarttır.

Diyaliz Fistülü Açılmasını Gerektiren Faktörler

Diyaliz fistülü, böbrek yetmezliği yaşayan hastalar için hayati önem taşır. Bu yapı, diyaliz sürecinde kanın temizlenmesini sağlar. Ancak fistülün oluşumu ve işlevselliği çeşitli faktörlere bağlıdır.

Kronik Hastalıklar:

• Diyabet
• Hipertansiyon
• Kalp hastalıkları

Bu sağlık problemleri, böbreklerin fonksiyonlarını zamanla azaltır ve böbrek yetmezliğine yol açabilir.

Kan Damarlarının Durumu:

• Yaşlanma ile damar hasarı
• Hipertansiyon sonucu damar hasarı
• Diyabetin neden olduğu damar hasarı

Hasarlı kan damarları, fistül oluşumunda zorluklar yaratır.

Cerrahi Geçmişi:

• Geçmişte yapılmış operasyonlar
• Cerrahi müdahaleler, damar yapısında değişikliklere neden olabilir.

Kan Damarlarındaki Değişiklikler:

• Daralmalar
• Düşük kan basıncı nedeniyle damar genişlemesi

Bunlar, kan akışını etkileyerek fistül oluşumunu etkiler. Hastaların sağlıklı bir yaşam tarzı benimsemeleri, bu riskleri azaltmada önemli bir adımdır. Bu faktörlerin bilincinde olmak, tedavi sürecini yönetmede yardımcı olur.

Diyaliz Fistül Komplikasyonlarının Göstergeleri

Diyaliz fistülü olan hastalar, çeşitli komplikasyon belirtileriyle karşı karşıya kalabilirler. Fistül bölgesinde meydana gelen şişlik, genellikle kan akışının yetersizliği veya enfeksiyonun bir işareti olabilir. Şişlikle birlikte hastalar, fistül bölgesinde ağrı veya hassasiyet hissedebilirler. Bu durum, fistülün işlevselliğini etkileyen temel sorunlardan biridir.

• Şişlik: Fistül bölgesinde kan akışı yetersizliği veya enfeksiyon sonucu ortaya çıkar.
• Ağrı: Yetersiz kan akışı veya enfeksiyon nedeniyle fistül bölgesinde meydana gelir.
• Kızarıklık: Enfeksiyon belirtisi olabileceği gibi kan akışının yetersizliği de kızarıklığa neden olabilir.
• Damar darlığı: Fistül bölgesindeki kan akışının yetersizliği veya cerrahi işlemler sonucu gelişebilir.
• Damar tıkanıklığı: Kan akışının yetersizliği veya bölgedeki pıhtılaşma sonucu ortaya çıkar.

Hastalar, bu belirtileri gözlemledikleri anda hemen sağlık kuruluşuna başvurmalıdır. Bu belirtiler, diyaliz fistülünün fonksiyonelliğini doğrudan etkileyebilecek ciddi sorunlara işaret eder. Tedavi sürecinde erken müdahale, fistülün uzun ömürlü kullanımını sağlayarak hastanın yaşam kalitesini artırabilir.

Diyaliz Fistül Problemlerinin Tanısı

Diyaliz fistülü tanısı koymak için çeşitli tıbbi testler ve görüntüleme yöntemleri kullanılır. Öncelikle doktor, fistül bölgesini fiziksel olarak muayene ederek belirgin semptomları değerlendirir. Bu semptomlar arasında şişlik, kızarıklık ve hassasiyet yer alır. Ardından daha detaylı incelemeler için bir dizi test uygulanır:

• Doppler ultrason: Fistül bölgesindeki kan akışını ölçer.
• Fistülografi: Kontrast madde enjekte edilerek fistül bölgesinin röntgen görüntüleri alınır.
• MR anjiyografi: Magnetik rezonans görüntüleme ve kontrast madde kullanılarak damarların durumu incelenir.
• Fistül debimetrisi: Kan akışının yeterliliğini ölçer.

Bu testler, fistülün kan akışını yeterince sağlayıp sağlamadığını, herhangi bir tıkanıklık veya darlık olup olmadığını belirlemek için kritik öneme sahiptir. Test sonuçları, doktorun hastaya uygun tedavi yöntemini belirlemesi için gerekli bilgileri sağlar. Her bir test, fistülün işlevselliğini ve hastanın diyaliz tedavisine uygunluğunu değerlendirme konusunda önemli rol oynar.

Anjiyografi ile Diyaliz Fistül Tıkanıklıklarının Açılması

Diyaliz hastalarında sıklıkla karşılaşılan fistül tıkanıklıkları, anjiyografi yöntemiyle etkin bir şekilde tedavi edilir. Bu yöntem, minimal invaziv niteliği sayesinde hastalar için daha az risk taşır ve kısa sürede iyileşme sağlar. İşlem sırasında bir kateter, damar içinden tıkanıklığın bulunduğu alana kadar ilerletilir. Tıkanıklığın açılması için kullanılan yöntemler şunlardır:

• Balon Anjiyoplasti: Tıkanıklık olan bölgeye bir balon yerleştirilir ve bu balon şişirilerek damarın genişlemesi sağlanır.
• Stent Yerleştirme: Damarın tekrar tıkanmaması için genişletilen bölgeye metal bir stent yerleştirilir.
• Trombektomi: Kan pıhtısı, özel aletler veya ilaçlarla çözülerek damarın açılması gerçekleştirilir.

Bu yöntemler, hastanın durumuna göre seçilir ve uygulanır. Böylece diyaliz için gerekli olan fistülün fonksiyonelliği korunmuş olur. Anjiyografi ile yapılan bu müdahaleler, hastaların diyaliz tedavisine devam etmelerini sağlayarak yaşam kalitelerini artırır.

Anjiyografi Yönteminin Avantajları

Anjiyografi, diyaliz fistül tıkanıklıklarını açmada büyük faydalar sunar. Bu tedavi, minimal invaziv özelliği sayesinde büyük cerrahi müdahalelere gerek kalmadan uygulanabilir. Küçük bir kesi yeterli olur ve bu da iyileşme sürecini hızlandırır. Hastalar genellikle işlem günü taburcu edilir, bu da hastanede kalış süresini önemli ölçüde azaltır. Aşağıda anjiyografi yönteminin öne çıkan avantajları sıralanmıştır:

• Minimal İnvaziv: Küçük kesilerle uygulanır, büyük ameliyatları gerektirmez.
• Hızlı İyileşme: Hastanede kalış süresi kısalır, hastalar çoğunlukla işlem gününde evlerine dönebilir.
• Etkili Tedavi: Tıkanıklıkları açmada yüksek başarı oranına sahiptir, diyaliz tedavisinin devamlılığını sağlar.
• Düşük Risk: Komplikasyon oranı düşük olup, işlem genellikle güvenlidir.
• Konforlu İşlem: Çoğunlukla lokal anestezi altında gerçekleştirilir, hasta ağrı hissetmez.

Bu avantajlar, anjiyografinin diyaliz fistül tıkanıklıklarının tedavisinde tercih edilmesinin başlıca sebeplerindendir. Tedavi sürecindeki konfor ve güvenlik, hastaların yaşam kalitesini artırırken, diyaliz tedavisinin etkinliğini de maksimize eder.

Anjiyografi ile Diyaliz Fistül Tıkanıklıklarının Giderilmesinde Karşılaşılabilecek Riskler

Anjiyografi, diyaliz fistül tıkanıklıklarını açma konusunda etkili bir yöntem olmasına rağmen bazı riskleri barındırır. Bu işlem sırasında yaşanabilecek komplikasyonlar hastanın sağlık durumunu etkileyebilir.

İşlem genellikle güvenli kabul edilir fakat her tıbbi müdahalede olduğu gibi bazı olumsuz durumlar ortaya çıkabilir. Özellikle kanama riski, işlem yapılan bölgede en sık karşılaşılan problemlerden biridir. Nadiren ciddi kanamalar gelişebilir ve hızlı müdahale gerektirebilir.

• Kanama: İşlem sonrası genellikle kendiliğinden durur.
• İnme: Kan pıhtıları nedeniyle beyne kan akışı bozulabilir.
• Kalp krizi: İşlem esnasında kalbin oksijen ihtiyacı artabilir.
• Kontrast maddeye bağlı yan etkiler: Alerjik reaksiyonlar görülebilir.
• Damar hasarı: Arter yaralanabilir, bu da tıkanıklıklara yol açabilir.
• Enfeksiyon: İşlem sonrasında enfeksiyon gelişme riski vardır.

Bu tür riskler anjiyografinin nadir görülen yan etkilerindendir ve genellikle hastalar bu işlem sonrası iyileşir. Ancak riskler, her hastanın kendi sağlık durumuna ve mevcut komorbiditelere bağlı olarak değişkenlik gösterebilir. Her işlem öncesinde doktor ile detaylı bir değerlendirme yapılması önerilir.

Anjiyo Sonrası Alınması Gereken Önlemler

Anjiyo işlemi sonrasında hasta birkaç saat boyunca dinlenmelidir. Bu süreç, kalp ve damar sağlığı için kritik öneme sahiptir. Doktorun verdiği talimatlar doğrultusunda hareket etmek, iyileşme sürecini olumlu yönde etkiler. İşlem sonrası dönemde, belirli adımların titizlikle takip edilmesi gerekmektedir:

• Yeterli dinlenme sağlanmalıdır; bu süre genellikle birkaç saati bulabilir.
• İlaçlar doktorun önerdiği şekilde düzenli olarak alınmalıdır.
• Beslenme alışkanlıkları gözden geçirilmeli ve sağlıklı gıdalar tercih edilmelidir.
• Sigara ve alkol tüketiminden kesinlikle uzak durulmalıdır.
• Doktorun önerdiği egzersizler düzenli olarak yapılmalıdır.
• Doktor kontrolleri aksatılmamalı ve randevulara zamanında gidilmelidir.

Bu önlemler, anjiyo sonrası kalp sağlığınızı korumak ve komplikasyon risklerini minimize etmek için elzemdir. Herhangi bir anormallik fark edildiğinde derhal sağlık kuruluşuna başvurulmalıdır.

Sıkça Sorulan Sorular

Diyaliz damar hastalıkları neden gelişir?

Diyaliz için açılan damar yollarında tekrarlayan iğne girişleri, yüksek basınç ve damar duvarındaki değişiklikler zamanla daralma veya tıkanmaya yol açabilir.

Diyaliz damar hastalıklarının en sık görülen türleri nelerdir?

En sık görülenler fistül daralması, fistül trombozu, anevrizma oluşumu ve kateterle ilişkili enfeksiyonlardır. Bu durumlar diyaliz tedavisini olumsuz etkileyebilir.

Diyaliz damar hastalıkları nasıl fark edilir?

Damar yolunda şişlik, kızarıklık, morarma, akımın azalması veya diyaliz sırasında yetersiz kan geçişi gibi bulgular hastalığın işaretleri olabilir.

Diyaliz damar hastalıklarında hangi risk faktörleri etkilidir?

Uzun süreli diyaliz, hipertansiyon, diyabet, damar yapısının zayıflığı ve uygunsuz iğne giriş teknikleri risk faktörleri arasında yer alır.

Diyaliz damar hastalıkları enfeksiyona yol açar mı?

Evet, özellikle kateter kullanılan hastalarda enfeksiyon sık görülür. Enfeksiyon, ateş, üşüme ve damar yolunda ağrı gibi belirtilerle kendini gösterebilir.

Diyaliz damar hastalıklarının tedavisinde hangi yöntemler uygulanır?

Balon anjiyoplasti, stent uygulaması, cerrahi onarım veya yeni damar yolu açılması en sık kullanılan tedavi yöntemleri arasındadır.

Diyaliz damar hastalıkları tedavi edilmezse ne olur?

Tedavi edilmeyen damar sorunları, diyalizin etkinliğini azaltır, ciddi enfeksiyon riskini artırır ve hastanın yaşam süresini olumsuz etkileyebilir.

Diyaliz hastaları damar sağlığını nasıl koruyabilir?

Ağır yük taşımaktan kaçınmak, kan basıncını kontrol altında tutmak, sigara içmemek ve damar yolunun hijyenine dikkat etmek damar sağlığını korur.

Diyaliz damar hastalıkları çocuklarda da görülebilir mi?

Evet, çocuk hastalarda da damar yolu sorunları gelişebilir. Ancak damar çaplarının küçük olması nedeniyle tedavi ve bakım süreçleri daha hassas planlanır.

Diyaliz damar hastalıklarının önlenmesi mümkün müdür?

Tamamen önlenemese de düzenli kontroller, uygun iğne giriş teknikleri ve erken müdahalelerle bu hastalıkların oluşma riski önemli ölçüde azaltılabilir.

Prof. Dr. Özgür KILIÇKESMEZ

Interventional Radiology and Neuroradiology Speaclist Prof. Dr. Özgür Kılıçkesmez graduated from Cerrahpaşa Medical Faculty in 1997. He completed his specialization at Istanbul Education and Research Hospital. He received training in interventional radiology and oncology in London. He founded the interventional radiology department at Istanbul Çam and Sakura City Hospital and became a professor in 2020. He holds many international awards and certificates, has over 150 scientific publications, and has been cited more than 1500 times. He is currently working at Medicana Ataköy Hospital.