İç Guatr (Plonjan Guatr, Retrosternal Guatr)

İç guatr, tiroid bezinin boyun bölgesinden göğüs boşluğuna doğru büyümesiyle ortaya çıkan ve dışarıdan fark edilmeyebilen bir guatr tipidir. Genellikle retrosternal yerleşimlidir ve boyun bölgesinde tiroid dokusu hissedilmeyebilir.

İç guatr nedenleri arasında tiroid bezinin uzun süreli büyümesi, iyot eksikliği ve genetik yatkınlık bulunur. Tiroidin boyunda yer bulamaması göğüs içine uzanmasına yol açar.

İç guatr belirtileri, nefes darlığı, yutma güçlüğü, ses kısıklığı, göğüs ağrısı ve boyunda dolgunluk hissi olabilir. Ancak bazı olgular tamamen asemptomatik seyredebilir ve tesadüfen saptanır.

İç guatr tedavisi, belirgin semptomu olan veya solunum ve yutma fonksiyonunu etkileyen olgularda cerrahi ile yapılır. Total tiroidektomi tercih edilebilir; asemptomatik vakalarda düzenli takip önerilir.

İç Guatr Nedir?

En basit haliyle iç guatr, tiroid bezinizin normal yuvası olan boyundan çıkarak göğüs kafesinizin içine doğru büyümesidir. Tıpkı bir saksıdaki çiçeğin köklerinin zamanla saksının alt deliklerinden dışarıya doğru uzaması gibi, tiroid bezi de boyundaki anatomik sınırlara sığamayınca, en az dirençle karşılaşacağı yer olan göğüs boşluğuna doğru bir yol bulur.

Bu durum dışarıdan bakıldığında her zaman anlaşılamayabilir. Boynunuzda belirgin bir şişlik olmadan da göğüs kafesinizin içinde oldukça büyük bir guatr taşıyor olabilirsiniz. İşte bu “gizli” büyüme nedeniyle ona “iç” guatr diyoruz. Tıp dilinde bu durumu ifade etmek için kullandığımız birkaç farklı terim vardır ve hepsi aslında aynı kapıya çıkar.

Bu duruma tıp dilinde farklı isimler verilir, hepsi aynı anlama gelir:

• Retrosternal Guatr
• Plonjan Guatr
• Substernal Guatr
• Mediastinal Guatr

İç Guatr Neden Oluşur?

Peki, tiroid bezi neden böyle bir yolculuğa çıkar? Bu sorunun cevabı, genellikle tiroid bezinin normalden fazla çalışmaya zorlanmasında yatar. Vücudunuzda tiroid hormonları azaldığında, beyninizdeki hipofiz bezi adeta bir “kırbaç” gibi Tiroid Uyarıcı Hormon (TSH) salgılayarak tiroid bezine “daha çok çalış” emri verir. Bu sürekli uyarı, bezin hücrelerinin çoğalmasına ve zamanla büyümesine, yani guatra neden olur.

Bu büyümeyi tetikleyen başlıca faktörler ise şunlardır.

• İyot eksikliği
• Hashimoto hastalığı
• Graves hastalığı
• Tiroid nodülleri
• Genetik yatkınlık

Büyüyen bez, boynun kas ve kemik yapılarının oluşturduğu dar alandan kaçmak için kendine en kolay yolu seçer ve göğüs boşluğunun daha geniş ve dirençsiz ortamına doğru ilerler.

Kimler İç Guatr İçin Daha Fazla Risk Taşır?

Bazı durumlar iç guatr geliştirme olasılığını artırabilir. Eğer aşağıdaki maddelerden biri veya birkaçı sizin için geçerliyse, bu konuda biraz daha dikkatli olmanızda ve şüpheli durumlarda bir hekime danışmanızda fayda var:

• Kadın cinsiyeti
• İleri yaş (özellikle 50 yaş sonrası)
• Ailede tiroid hastalığı öyküsü
• Gebelik ve menopoz dönemleri
• Bazı kalp ve psikiyatri ilaçları
• Geçmişte baş veya boyun bölgesine radyasyon tedavisi alınması
• Sigara kullanımı

Bu faktörlere sahip olmanız, kesinlikle iç guatr olacağınız anlamına gelmez; sadece riskin farkında olup vücudunuzun sinyallerini daha iyi dinlemeniz gerektiğini gösterir.

İç Guatr Belirtileri Nelerdir?

İç guatr (nodüler guatr), tiroid bezinin gözle fark edilmeyen ancak içten büyüdüğü durumdur. Belirtiler genellikle yavaş gelişir ve tiroid hormon düzeylerine bağlı olarak değişiklik gösterebilir:

• Boğazda dolgunluk veya baskı hissi
• Yutma güçlüğü veya gıcık hissi
• Nefes darlığı, özellikle yatarken
• Seste kalınlaşma veya ses kısıklığı
• Boyunda ağrıya yol açabilen nodül varlığı
• Çarpıntı, sinirlilik (hipertiroidiye eşlik ediyorsa)
• Halsizlik, kilo alma (hipotiroidi varsa)
• Boyunda dıştan görünmeyen şişlik hissi

Kesin tanı için ultrason ve tiroid fonksiyon testleri gereklidir. İç guatr uzun süre fark edilmeden ilerleyebilir.

İç Guatr Tanısı Nasıl Konulur?

Sizi dinlemek, tanı yolculuğumuzun ilk ve en önemli adımıdır. Şikayetlerinizin ne zaman ve nasıl başladığını, aile öykünüzü ve genel sağlık durumunuzu anlamak bize yol gösterir. Fizik muayenede boynunuzu değerlendirir, kan testleriyle de tiroid bezinizin hormon üretme kapasitesini kontrol ederiz.

Ancak iç guatrın gizli doğası nedeniyle, kesin tanı ve durumun ciddiyetinin netleştirilmesi için görüntüleme yöntemleri şarttır. Bu süreçte başvurduğumuz temel tetkikler şunlardır:

• Boyun Ultrasonu (USG)
• Akciğer Grafisi
• Bilgisayarlı Tomografi (BT)
• Manyetik Rezonans (MR)

Ultrason, guatrın boyundaki kısmını çok iyi gösterir ancak kemiklerin arkasına saklanan kısmını değerlendiremez. İşte bu noktada Bilgisayarlı Tomografi (BT) veya Manyetik Rezonans (MR) devreye girer. Bu ileri teknoloji tetkikler, adeta vücudunuzun üç boyutlu bir haritasını çıkarır. Guatrın nerede bittiğini, ne kadar büyük olduğunu ve en önemlisi soluk borusu, yemek borusu, kalp ve büyük damarlar gibi hayati yapılara ne kadar yakın olduğunu ve onlara baskı yapıp yapmadığını net bir şekilde görmemizi sağlar. Bu harita, özellikle ameliyatsız tedavileri planlarken bizim için vazgeçilmezdir.

Tedavi Edilmeyen Bir İç Guatr Tehlikeli midir?

Bu sorunun cevabı maalesef evet. Başlangıçta masum görünen bir iç guatr, zamanla büyüyerek ciddi ve hatta hayati tehlike yaratan sorunlara yol açabilir. Bu durumu hafife almamak ve zamanında önlem almak çok önemlidir.

Zamanında müdahale edilmeyen bir iç guatrın yol açabileceği risklerden bazıları şunlardır:

• Ani solunum yolu tıkanması
• Trakeomalazi (soluk borusunda kalıcı zayıflama)
• Superior Vena Kava Sendromu (ana toplardamarın tıkanması)
• Tiroid kanseri gelişme riski

Bu riskler, neden belirti veren veya büyüyen bir iç guatrın tedavi edilmesi gerektiğini açıkça ortaya koymaktadır.

Ameliyatsız İç Guatr Tedavisi Nasıl Yapılır?

Geçmişte iç guatr için tek çözüm olarak görülen büyük cerrahi operasyonlar, günümüzde tek seçenek değil. Girişimsel Radyoloji alanındaki gelişmeler sayesinde, artık ameliyata gerek kalmadan, vücudunuza en az müdahaleyi yaparak bu sorunu çözebiliyoruz. Bu modern yöntemler özellikle genel anestezi riski taşıyan, ileri yaştaki veya ameliyattan çekinen hastalarımız için son derece konforlu ve güvenli alternatifler sunuyor.

• Tiroid Arter Embolizasyonu (TAE): Guatrın Beslenmesini Kesmek

Bu yöntemi, guatrı besleyen damarların musluğunu kısmak gibi düşünebilirsiniz. İşlem anjiyografi ünitesinde, siz uyanıkken ve bölge uyuşturularak yapılır. Kasığınızdan veya kolunuzdaki bir atardamardan iğne ucu kadar bir delikten girerek, “kateter” adını verdiğimiz çok ince ve esnek bir tüpü damarlarınızın içinde ilerletiriz. Gelişmiş röntgen cihazları rehberliğinde, bu kateteri doğrudan guatrınızı besleyen atardamarlara yönlendiririz. Hedefe ulaştığımızda, bu damarların içine kum tanesi kadar küçük tıkayıcı parçacıklar göndererek kan akışını durdururuz. Beslenmesi ve oksijeni kesilen guatr dokusu, zamanla canlılığını yitirir, küçülür ve büzüşür. Bu küçülme, soluk borusu gibi organların üzerindeki baskıyı kaldırarak sizi rahatlatır.

• Radyofrekans Ablasyonu (RFA): Nodülleri İçeriden Yok Etmek

Eğer iç guatrınız daha çok büyük nodüllerden oluşuyorsa, Radyofrekans Ablasyonu harika bir seçenektir. Bu yöntemi de nodülü içeriden ısıtarak adeta “buharlaştırmak” olarak hayal edebilirsiniz. İşlem poliklinik ortamında, ultrason rehberliğinde yapılır. Boyun cildiniz lokal anestezi ile uyuşturulduktan sonra, ultrason ekranından görerek incecik bir RFA iğnesini doğrudan sorunlu nodülün merkezine yerleştiririz. İğnenin ucundan yayılan radyofrekans enerjisi, nodül dokusunu kontrollü bir şekilde ısıtarak yakar ve yok eder. Vücudunuz, zamanla bu tahrip olmuş dokuyu bir yara iyileşmesi gibi temizler ve nodül belirgin şekilde küçülür. Bu yöntemin en büyük güzelliklerinden biri, sağlıklı tiroid dokusuna dokunmadan sadece sorunlu nodülü hedef almasıdır.

Girişimsel Tedavi Sonrası İç Guatr Hastalarını Neler Bekler?

Ameliyatsız tedavilerin en güzel yanlarından biri de iyileşme sürecinin hızlı ve konforlu olmasıdır. Embolizasyon (TAE) sonrası genellikle bir gece hastanede kalmanız yeterli olurken, Radyofrekans (RFA) sonrası birkaç saatlik bir gözlemin ardından evinize dönebilirsiniz. Her iki işlemden sonra da birkaç gün içinde normal günlük aktivitelerinize rahatlıkla başlayabilirsiniz.

Guatrdaki küçülme ve buna bağlı olarak nefes darlığı, yutma güçlüğü gibi şikayetlerinizdeki rahatlama, işlemden sonraki ilk haftalarda başlar ve bu olumlu etki 6-12 ay boyunca artarak devam eder.

Tedavi sonrası takip sürecinde odaklandığımız noktalar şunlardır:

• Belirtilerinizin ne kadar azaldığı
• Guatr hacmindeki küçülme oranı
• Tiroid fonksiyonlarınızın durumu
• Düzenli ultrason kontrolleri

İç guatr yönetilebilir bir sağlık sorunudur. Önemli olan doğru tanı konulması ve size en uygun, en modern ve en konforlu tedavi yönteminin belirlenmesidir. Ameliyatsız tedavi seçenekleri, bu yolculukta size cerrahinin getirdiği endişelerden uzak, güvenli bir liman sunar. Vücudunuzun verdiği sinyalleri dinleyin ve bu konuda uzman bir hekimle konuşarak durumunuz hakkında net bilgi almaktan çekinmeyin.

Sıkça Sorulan Sorular

İç guatr (plonjan guatr) nasıl gelişir ve neden göğüs kafesine doğru ilerler?

İç guatr, tiroid bezinin büyüyerek göğüs boşluğuna doğru uzanmasıyla oluşur. Bu durum genellikle uzun süreli iyot eksikliği veya tiroid bezinde düzensiz büyüme nedeniyle gelişir ve retrosternal alana yerleşebilir.

Retrosternal guatr nefes darlığına hangi mekanizma ile yol açar?

Retrosternal guatr büyüdüğünde soluk borusuna baskı yaparak nefes darlığına neden olur. Özellikle efor sırasında veya yatar pozisyonda bu şikayetler artabilir. İlerlemiş vakalarda ciddi solunum sıkıntısı görülebilir.

İç guatr hastalarında yutma güçlüğü neden ortaya çıkar?

Guatr büyüdükçe yemek borusuna baskı yapabilir. Bu durum özellikle katı yiyeceklerin yutulmasını zorlaştırır. İleri olgularda boğazda basınç hissi, öksürük ve ses kısıklığı da eşlik edebilir.

Plonjan guatr tanısında hangi görüntüleme yöntemleri kullanılır?

Tanıda boyun ultrasonu, tiroid sintigrafisi ve bilgisayarlı tomografi tercih edilir. Tomografi özellikle guatrın göğüs kafesine ne kadar yayıldığını ve soluk borusu üzerindeki baskısını değerlendirmede önemlidir.

Retrosternal guatr ameliyatı hangi durumlarda zorunlu hale gelir?

Solunum sıkıntısı, yutma güçlüğü, damar veya sinir basısı geliştiğinde cerrahi tedavi kaçınılmaz olur. Ayrıca guatrın kötü huylu tümör içerme riski de ameliyat endikasyonu olarak kabul edilir.

İç guatr ameliyatı sonrası ses tellerinde hasar riski var mıdır?

Tiroid cerrahisi sırasında ses tellerini kontrol eden sinirler yakın bölgede seyreder. Bu nedenle nadiren ses kısıklığı veya kalıcı ses değişikliği görülebilir. Tecrübeli cerrahlar bu riski en aza indirir.

Retrosternal guatr ameliyatı sonrası iyileşme süreci nasıldır?

Ameliyat sonrası hastalar genellikle birkaç gün içinde taburcu edilir. İlk haftalarda hafif yutma güçlüğü ve boyunda hassasiyet görülebilir. Tam iyileşme birkaç hafta sürer ve düzenli doktor kontrolleri önerilir.

Plonjan guatr tedavi edilmezse hangi komplikasyonlara yol açabilir?

Tedavisiz bırakıldığında solunum yetmezliği, kalp-damar basısı ve yemek borusu tıkanıklığı gibi ciddi komplikasyonlar gelişebilir. Ayrıca guatr içinde kötü huylu tümör gelişme riski de göz ardı edilmemelidir.

İç guatr ameliyatı sonrası hastaların hormon tedavisine ihtiyacı olur mu?

Tiroid dokusunun tamamının veya büyük kısmının çıkarılması sonrası hormon üretimi yetersiz kalabilir. Bu durumda ömür boyu tiroid hormonu replasman tedavisi gerekebilir. Düzenli tahlillerle doz ayarlanır.

Retrosternal guatr ameliyatı yaşlı hastalarda daha riskli midir?

Yaşlılarda ek kalp ve akciğer hastalıkları nedeniyle cerrahi risk artabilir. Ancak ciddi bası bulguları olan vakalarda ameliyat yine de gerekli olur. Deneyimli cerrahi ekiplerle riskler en aza indirilebilir.

Prof. Dr. Özgür KILIÇKESMEZ

Interventional Radiology and Neuroradiology Speaclist Prof. Dr. Özgür Kılıçkesmez graduated from Cerrahpaşa Medical Faculty in 1997. He completed his specialization at Istanbul Education and Research Hospital. He received training in interventional radiology and oncology in London. He founded the interventional radiology department at Istanbul Çam and Sakura City Hospital and became a professor in 2020. He holds many international awards and certificates, has over 150 scientific publications, and has been cited more than 1500 times. He is currently working at Medicana Ataköy Hospital.