Hidrosel, testislerin etrafında yer alan tunika vajinalis adı verilen zar yapısı içinde sıvı birikmesi sonucu oluşan, genellikle ağrısız şişlik ile seyreden iyi huylu bir durumdur. Yenidoğanlarda doğuştan görülebileceği gibi yetişkinlerde de edinsel olarak gelişebilir.

Konjenital hidrosel, testis torbası ile karın boşluğu arasındaki kanalın doğum sonrası kapanmaması sonucu ortaya çıkar. Erişkinlerde ise travma, enfeksiyon, tümör veya ameliyat sonrası reaksiyonlar hidrosele neden olabilir.

Tanıda fizik muayene ve transillüminasyon testi kullanılır; testis torbası ışıkla aydınlatıldığında sıvı içeriği net olarak görülür. Kesin değerlendirme ve altta yatan nedenin araştırılması için ultrasonografi yapılır.

Hidrosel tedavisinde küçük ve asemptomatik vakalar genellikle takip edilir. Rahatsızlık veren veya komplikasyon riski taşıyan olgularda cerrahi hidroselektomi uygulanır. Tedavi sonrası nüks riski düşüktür ve iyileşme süreci genellikle hızlıdır.

Prof. Dr. Özgür KILIÇKESMEZ

Girişimsel Radyoloji / Girişimsel Nöroradyoloji

Prof. Dr. Kılıçkesmez, Türk Radyoloji Yeterlilik Belgesi, Türk Girişimsel Radyoloji Yeterlilik Belgesi, Strok (inme) tedavisi sertifikasyonu ve Avrupa Girişimsel Radyoloji Boardu (EBIR) sahibidir. Akademik geçmişinde, 2008 yılında Siemens Radyoloji Birincilik Ödülü’nü kazanmıştır.

Özgeçmiş Ödüller Yorumlar

Özgeçmiş Makaleler

Ödüller Yorumlar

Hidrosel Nedir?

Hidrosel testisleri çevreleyen zarlar arasında sıvı birikmesiyle meydana gelen bir sağlık sorunudur ve skrotumda belirgin bir şişkinlik şeklinde kendini gösterir. Çoğunlukla doğuştan olup bebeklik döneminde kendiliğinden düzelme eğilimindedir. Ancak erişkinlerde de yaralanmalar enfeksiyonlar veya iltihaplanmalar gibi nedenlerle gelişebilir. Bu rahatsızlık antik tıp literatüründe yer bulmuş ve yüzyıllar boyunca tanımlanmıştır. Terim Yunanca “hidro” (su) ve “kele” (şişlik) sözcüklerinden türetilmiştir. Genellikle ağrısız olan hidrosel rahatsızlık veren boyutlara ulaştığında ya da enfeksiyon gibi ek sorunlara neden olduğunda tedavi gerektirebilir. Tedavi seçenekleri gözlem sıvının aspirasyonla alınması veya cerrahi yöntemlerle çıkarılması şeklindedir.

Hidroselin Nedenleri Nelerdir?

Hidrosel skrotumda testis çevresindeki tunika vaginalis katmanları arasında sıvı birikimiyle ortaya çıkar ve doğuştan ya da sonradan gelişen nedenlere dayanır.

Doğumsal Nedenler:

• Açık processus vaginalis
• Nadir vakalarda kız çocuklarında Nuck kanalı

Doğumsal hidroselde fetüs gelişim sürecinde processus vaginalis kapanmazsa karın boşluğundan skrotuma sıvı geçebilir. Erkeklerde bu durum daha sık görülse de kız çocuklarında Nuck kanalı açık kaldığında hidrosel nadiren oluşabilir.

Edinilmiş Nedenler:

• Tunika vaginaliste sıvı dengesizliği
• Epididimit veya orşit gibi enfeksiyonlar
• Filariasis gibi paraziter enfeksiyonlar
• Skrotum veya testis travması
• Testis ve çevresindeki tümörler
• Ameliyat sonrası komplikasyonlar
• Siroz ve asit ile ilişkili sistemik rahatsızlıklar
• Kalp yetmezliği gibi dolaşım sorunları
• Nedeni bilinmeyen idiyopatik vakalar

Edinilmiş nedenlerde ise enfeksiyonlar yaralanmalar veya tümörler gibi lokal sorunlar ya da siroz ve kalp yetmezliği gibi sistemik durumlar hidrosel gelişimini tetikleyebilir. Öte yandan özellikle yetişkinlerde belirgin bir sebep olmaksızın gelişen hidrosel vakaları idiyopatik olarak adlandırılır.

Hidrosel Ne Kadar Yaygındır?

Hidrosel skrotumda sıvı birikimi olarak tanımlanmakta ve toplumda farklı yaş grupları ve demografik özelliklerde değişken bir yaygınlık göstermektedir. İsveç’te yapılan bir araştırmada her yıl 100.000 erkekten yaklaşık 100’ünün hidrosel veya spermatocele nedeniyle uzman doktora başvurduğu belirtilmiştir. Bu vakaların 17’sine tedavi uygulanmıştır. İsveç verileri temel alındığında Avrupa Birliği’nde her yıl 100.000’den fazla yeni hidrosel vakası ortaya çıktığı düşünülmektedir.

Demografik dağılım incelendiğinde:

• Bebeklerde doğumda sıkça gözlenir
• Genellikle bir yaşına kadar kendiliğinden kaybolur
• 40 yaş üstü erkeklerde daha yaygındır
• Erkeklerde yaygındır kadınlarda nadirdir
• Lenfatik filariasisin olduğu bölgelerde daha sık görülür

Coğrafi olarak Afrika ve Asya’nın bazı kırsal bölgelerinde özellikle lenfatik filariasisin yaygın olduğu alanlarda hidrosel sıklığında artış gözlemlenmektedir. Örneğin Nijerya kırsalında yapılan bir çalışmada lenfatik filariasis vakalarında hidroselin daha sık görüldüğü saptanmıştır. Ayrıca bu tür bölgelerde hijyen koşullarının yetersizliği ve tıbbi hizmetlere erişim zorluğu hidroselin daha fazla yaygınlaşmasına yol açabilmektedir. Hidroselin yaygınlığı toplum sağlığı açısından önemli bir konu olarak değerlendirilmekte ve özellikle riskli bölgelerdeki kişilerin erken tanı ve tedaviye erişiminin sağlanması önerilmektedir.

Hidroselin Oluşum Süreci Nasıldır?

Hidrosel testis etrafında seröz sıvının birikmesi sonucu oluşan bir durumdur ve doğumsal veya edinilmiş nedenlerle meydana gelebilir. Doğumsal hidrosellerde fetal gelişim sürecinde processus vaginalis’in kapanmaması peritoneal sıvının skrotuma akışını sağlayarak hidrosel oluşumuna yol açar. Edinilmiş hidroseller ise sıvı üretimi ve emilimindeki dengesizlikten kaynaklanır.

Edinilmiş hidroselin nedenleri şunlardır:

• Enfeksiyon veya iltihap
• Travma
• Testis tümörleri
• Ameliyat sonrası komplikasyonlar

Bu durumda özellikle enfeksiyon ve iltihaplanma gibi durumlar tunika vaginalis içinde sıvı birikimini tetikleyebilir. Ayrıca testise veya çevresine gelen travmalar sıvının emilim sürecini bozarak birikime neden olabilir. Özellikle tümör vakalarında lenfatik drenajın tıkanması gibi durumlar gözlenebilir. Bunun yanı sıra fıtık ameliyatları veya varikosel operasyonları gibi cerrahi müdahaleler sonrası hidrosel oluşumu görülebilir.

Hidroselin patofizyolojisi sıvı dinamiklerinin dengesizliği ile ilişkilidir. Tunika vaginalis’in visseral ve paryetal tabakaları arasında az miktarda sıvı normalde bulunur ve testisin rahat hareket etmesine olanak tanır. Hidrosel oluşumu bu sıvının üretimindeki artış veya emilimdeki azalma ile ilişkilidir. Doğumsal vakalarda açık processus vaginalis peritoneal sıvının sürekli akışını sağlar. Edinilmiş vakalarda ise travma enfeksiyon veya tümör gibi faktörler dengenin bozulmasına yol açabilir. Bu durumun anlaşılması tedavi yönteminin doğru şekilde belirlenmesi için oldukça önemlidir.

Hidrosel Belirtileri Nelerdir?

Hidrosel testis etrafında sıvı birikmesi sonucu oluşan genellikle ağrısız bir skrotum şişliğidir. Belirtileri arasında skrotumda belirgin bir büyüme ve dolgunluk hissi yer alır. Bu şişlik gün boyunca değişiklik gösterebilir ve bazen skrotumda hafif bir ağırlık hissi yaratabilir. Hidrosel çoğu durumda ağrısız seyretse de bazı vakalarda rahatsızlık yaratabilir.

Kısaca belirtiler şunlardır:

• Ağrısız şişlik
• Skrotumda dolgunluk hissi
• Gün içinde büyüklükte değişiklik
• Nadir durumlarda rahatsızlık

Hidrosel genellikle testis tümörlerinden yumuşak dokusu ve sıvı dolu yapısı ile ayrılır. Epididim iltihabı gibi enfeksiyonlar eşlik etmedikçe sistemik belirtiler göstermez. Ateş bulantı gibi genel sağlık şikayetleri hidroselde görülmez ancak büyüklüğü artan hidrosellerde hasta konforu etkilenebilir. Uzman bir hekime danışarak durumun değerlendirilmesi ve gerekli tedavi yöntemlerinin planlanması önemlidir.

Hidrosel Nasıl Teşhis Edilir?

Hidrosel teşhisi hastanın tıbbi öyküsünün alınması fiziksel muayene ve gerekirse görüntüleme yöntemlerinin uygulanması ile yapılır. Bu teşhis süreci sıvı birikimini doğrulamakla kalmaz aynı zamanda diğer olası durumları dışlamaya da yardımcı olur.

Hastanın öyküsü

• Başlangıç yaşı
• Belirtilerin ne kadar süredir devam ettiği
• Şişlikteki değişim
• Eşlik eden ağrı veya rahatsızlık

Fizik muayene

• Skrotumun boyutu ve simetrisi
• Palpasyonla içeriğin değerlendirilmesi
• Transilüminasyon ile sıvı birikiminin gözlemlenmesi

Görüntüleme tetkikleri

• Ultrason (sıvı birikimini doğrulama ve diğer durumları dışlama)

Hidrosel tanısında ayırıcı tanı oldukça önemlidir; çünkü inguinal fıtık testis tümörleri veya epididimal kist gibi farklı durumlar benzer belirtiler gösterebilir. Özellikle ultrason hem sıvının varlığını netleştirmek hem de bu olasılıkları dışlamak için sıkça kullanılan non-invaziv bir yöntemdir. Ayırıcı tanı sayesinde hidrosel için uygun tedavi belirlenir ve tedavi edilmediğinde oluşabilecek komplikasyonlar önlenir.

Hidrosel Nasıl Tedavi Edilir?

Hidrosel tedavisinde müdahale yöntemleri hastanın şikayet düzeyine hidroselin boyutuna ve tedaviye uygunluğuna göre belirlenir. Müdahale seçenekleri iki ana gruba ayrılır: minimal invaziv prosedürler ve cerrahi yöntemler.

Minimal İnvaziv Yöntemler:

• Aspirasyon: Cilt altına ince bir iğneyle girilerek biriken sıvının boşaltılması sağlanır. Ancak tekrarlama riski yüksektir.
• Skleroterapi: Aspirasyon sonrasında sıvının birikmesini engellemek için sklerozan madde enjeksiyonu yapılır.

Yaygın kullanılan maddeler:

• Tetrasiklin
• Doksisiklin
• Polidokanol
• Sodyum tetradekil sülfat

Minimal invaziv yöntemler hızlı rahatlama sağlasa da sıvının tekrarlama olasılığı ve bazı yan etkilerle (ağrı enfeksiyon) sınırlıdır. Bu yöntemler özellikle cerrahiye uygun olmayan ya da hafif şikayetleri olan hastalarda tercih edilir.

Cerrahi Yöntemler:

• Hidroselektomi

Cerrahi teknikler:

• Jaboulay Prosedürü: Hidrokel kesesinin çıkarılması
• Lord Prosedürü: Kesenin katlanarak plicasyon yapılması

Potansiyel komplikasyonlar:

• Hematom
• Enfeksiyon
• Komşu dokulara zarar

Hidroselin Komplikasyonları Nelerdir?

Hidroselin komplikasyonları bu durumun kendiliğinden geçmediği ve müdahale gerektirdiği durumlarda ortaya çıkabilir. Hidroselin varlığı bazı sağlık sorunlarına neden olabilir ve yaşam kalitesini olumsuz yönde etkileyebilir. Komplikasyonların başında ağrı ve rahatsızlık hissi gelmektedir; büyük boyutlara ulaşan hidrokel hareket kısıtlılığına ve skrotumda baskıya yol açabilir. Ayrıca tedavi edilmezse enfeksiyon ve inflamasyon riski de artar.

Kısaca komplikasyonlar:

• Ağrı ve rahatsızlık
• Hareket kısıtlılığı
• Skrotal baskı hissi
• Enfeksiyon riski
• İltihaplanma potansiyeli

Cerrahi müdahale sonrası bazı komplikasyonlar da gelişebilir. Örneğin cerrahi sonrası hematom veya enfeksiyon gibi durumlar görülebilir. Bu tür komplikasyonlar genellikle uygun bakım ve ilaç tedavisi ile kontrol altına alınabilir ancak nadir durumlarda ikincil müdahale gerekebilir. İlerlemiş vakalarda hidrokel varlığı spermatik kordun dolaşımını da olumsuz etkileyerek testislerde kan akışını azaltabilir. Bu durum uzun vadede testis fonksiyonlarında bozulmaya neden olabilir ve kısırlık gibi sonuçlar doğurabilir.

Hidrosel komplikasyonları nadir olmakla birlikte hastaların düzenli doktor kontrolünde olması önemlidir. Erken dönemde fark edilen hidroseller genellikle ciddi komplikasyonlara neden olmadan yönetilebilir bu nedenle semptomların gözlemlenmesi ve zamanında tedavi komplikasyon riskini azaltmada etkilidir.

Hidrosel Tedavisi Ne Zaman Yapılabilir?

Hidrosel tedavisinin gerekliliği hastada görülen belirli klinik bulgulara ve rahatsızlık seviyesine bağlıdır. Bazı durumlarda tedavi kaçınılmaz hale gelir. Özellikle semptomatik hidrosellerde ağrı baskı hissi ve büyük boyutun yarattığı rahatsızlık gibi şikayetler müdahale gerektirir. Ayrıca çocuklarda ilk iki yıl içinde iyileşmeyen veya karın boşluğuyla sürekli bağlantısı olan “iletişimli hidrosel” durumları cerrahi müdahale için bir sebep olabilir.

Tedavi gerektiren diğer durumlar şunlardır:

• Semptomatik hidrosel
• Persistan (devam eden) çocukluk çağı hidroseli
• Komplikasyon gelişmiş hidrosel (enfeksiyon kanama yırtılma)
• Tanıda belirsizlik altta yatan patolojiler
• Hasta tercihi yaşam kalitesini etkileyen durumlar

Tedavi için cerrahi müdahale gerekliliği tanıda şüphe uyandıran bir durumun varlığına göre de belirlenir. Örneğin skrotal şişlik ile birlikte tümör ihtimali varsa detaylı inceleme yapılması gerekir. Bunun yanı sıra hasta hidroselin boyutu ya da görsel etkisi nedeniyle günlük yaşamında sıkıntı yaşıyorsa tedavi seçeneğini değerlendirebilir. Her durumda müdahale kararı alınırken hastanın genel sağlığı yaşı ve tedaviden beklentisi dikkate alınarak bireysel bir yaklaşım benimsenir.

Hidrosel Tedavisi Ne Zaman Yapılamaz?

Hidrosel tedavisi her durumda uygun olmayabilir ve bazı özel durumlarda müdahale ertelenmelidir. Cerrahinin contraindike olduğu durumlar hastanın mevcut sağlık durumu ve potansiyel risk faktörlerine göre değerlendirilir. Müdahaleden önce dikkate alınması gereken başlıca durumlar şunlardır:

• Aktif enfeksiyon
• Pıhtılaşma bozuklukları veya antikoagülan tedavi
• Kontrolsüz komorbiditeler
• Asimptomatik hidrosel
• Şüpheli malignite
• Kötü cerrahi adaylar

Hidrosel tedavisi planlanırken hastanın genel sağlık durumu ve ek hastalıkları göz önünde bulundurulmalıdır. Özellikle enfeksiyon varlığında cerrahi ertelenmeli ve öncelikle enfeksiyonun tedavisi sağlanmalıdır. Pıhtılaşma sorunu yaşayan ya da antikoagülan ilaç kullanan hastalarda kanama riskini azaltmak için tedavi geciktirilebilir. Kontrol altında olmayan diyabet veya ciddi kardiyovasküler hastalıklara sahip bireylerde de cerrahi riskli kabul edilir. Ayrıca hidrosel semptomlara yol açmıyorsa fayda-risk değerlendirmesi sonucunda müdahale tercih edilmeyebilir.

Bazı durumlarda testis kanseri şüphesi taşıyan hastalarda skrotal yaklaşım yerine inguinal yöntem önerilir. Bu sayede malign hücrelerin yayılma riski azaltılabilir. Hastanın bireysel durumu değerlendirildikten sonra ihtiyaç duyulması halinde uygun tedavi seçenekleri belirlenir.

Hidrosel İyileşme Süreci Nasıldır?

Hidrosel ameliyatı sonrası iyileşme süreci hastaların dikkat etmesi gereken bazı önemli adımları içerir. Ameliyat sonrasında hastalar gözlem altında tutulur hayati bulguları ve genel durumları değerlendirilir. Bu süreçte ağrı yaşanması olasıdır; doktorlar tarafından parasetamol veya ibuprofen gibi ağrı kesiciler önerilir.

Yara bakımı iyileşmenin en kritik aşamalarından biridir. İlk 24-48 saat bandajın yerinde ve kuru kalması sağlanmalıdır. Hijyen kurallarına uymak enfeksiyon riskini önler. Hastaların dikişler kendiliğinden eriyene kadar dikkatli olmaları önemlidir.

Fiziksel aktivite iyileşme sürecinde kısıtlanmalıdır. İlk günlerde ağır kaldırmak ve zorlayıcı aktivitelerden uzak durmak önerilir. Ayrıca araç veya makine kullanımı ameliyattan 24 saat sonra yapılmalıdır. Destekleyici iç çamaşırı skrotumda oluşabilecek şişliği azaltmaya yardımcı olur.

Komplikasyonlar arasında skrotumda hafif şişlik ve morarma olabilir; bu durum genellikle kendiliğinden düzelir. Ancak enfeksiyon belirtileri olan kızarıklık ısı artışı veya akıntı görüldüğünde tıbbi yardım alınmalıdır. Tüm bunlara ek olarak takip randevuları ihmal edilmemeli iyileşme süreci boyunca doktor önerilerine dikkat edilmelidir.

Hidrosel Nasıl Önlenir?

Hidrosel oluşumunu önlemek skrotum sağlığını koruyucu çeşitli adımlar sayesinde mümkün olabilir. Bu önlemler özellikle yetişkinlerde hidrosel gelişimine yol açabilecek etkenleri azaltmayı amaçlar ve bireylerin yaşam kalitesini olumlu yönde etkileyebilir. Şunlara dikkat edilmelidir:

• Koruyucu ekipman kullanımı gereken sporlar
• Skrotal enfeksiyonların hızlı tedavisi
• Güvenli cinsel pratikler
• Düzenli tıbbi kontroller

Bu önlemlerle birlikte bireyin skrotum bölgesindeki değişimlere dikkat etmesi ve herhangi bir anormallik hissetmesi durumunda doktora başvurması önemlidir. Uzun süre ihmal edilen enfeksiyonlar veya iltihaplanmalar ilerleyen aşamalarda hidrosele yol açabileceğinden erken tanı ve tedavi ciddi komplikasyonların önüne geçebilir. Skrotum sağlığını korumak için hijyen kurallarına dikkat etmek de önemlidir.

Hidrosel Ameliyatı Ve Girişimsel Radyolojik Tedavi Arasındaki Farklar

Sıkça Sorulan Sorular

Hidrosel hangi belirtilerle ortaya çıkar?

Hidrosel, genellikle testislerin etrafında sıvı birikmesi sonucu skrotumda ağrısız bir şişlik olarak kendini gösterir. Şişlik, genellikle günün ilerleyen saatlerinde daha belirgin hale gelir ve ağırlık hissi veya rahatsızlık oluşturabilir. Çoğu zaman ağrı yapmaz, ancak büyük boyutlara ulaştığında yürüyüş ya da cinsel ilişki sırasında rahatsızlık verebilir. Skrotal şişlik fark edilmesi durumunda, diğer olası hastalıkları dışlamak için bir sağlık uzmanına danışılmalıdır.

Çocuklarda ve yetişkinlerde hidrosel nedenleri farklı mıdır?

Evet, çocuklarda ve yetişkinlerde hidroselin nedenleri farklıdır. Bebeklerde hidrosel genellikle processus vaginalis’in doğumdan önce düzgün şekilde kapanmaması nedeniyle oluşur ve bu, karın sıvısının testis etrafında birikmesine yol açar. Yetişkinlerde ise hidrosel, skrotumda meydana gelen yaralanma veya epididimit gibi enfeksiyonlar nedeniyle ortaya çıkabilir. Ayrıca yetişkinlerde hidrosel bazen bilinen bir neden olmaksızın gelişebilir.

Hidrosel tedavi edilmezse ne gibi komplikasyonlara yol açar?

Tedavi edilmeyen hidrosel, kasık fıtığına yol açabilir ve bağırsak dokusunun kasık bölgesine çıkmasına neden olabilir. Ayrıca hidrosel sıvısının enfekte olması durumunda ağrı ve ateş gibi komplikasyonlar görülebilir. Tedavi edilmediğinde hidroselin boyutu artarak rahatsızlık yaratabilir, fiziksel aktiviteleri kısıtlayabilir ve psikolojik strese yol açabilir. Nadir durumlarda, uzun süreli basınç testis fonksiyonlarını bozarak doğurganlığı olumsuz etkileyebilir.

Hidrosel ameliyatı sonrası iyileşme süreci ne kadar sürer?

Hidrosel ameliyatı (hidroselektomi) sonrası iyileşme süreci genellikle birkaç gün içinde hafif aktivitelerin yapılmasına izin verirken, tam iyileşme 2-4 hafta içinde beklenir. İlk günlerde testis bölgesinde şişlik ve rahatsızlık yaygındır ve genellikle birkaç hafta içinde azalır. İyileşmeyi desteklemek için ameliyat sonrası ilk iki hafta boyunca ağır kaldırma, yoğun fiziksel aktiviteler ve cinsel ilişkiden kaçınılmalıdır. Destekleyici iç çamaşırı giymek ve buz uygulamak şişlik ve rahatsızlığı azaltmaya yardımcı olabilir. Doktorunuzun ameliyat sonrası talimatlarına uymanız iyileşme sürecini hızlandırır.

Prof. Dr. Özgür KILIÇKESMEZ

Interventional Radiology and Neuroradiology Speaclist Prof. Dr. Özgür Kılıçkesmez graduated from Cerrahpaşa Medical Faculty in 1997. He completed his specialization at Istanbul Education and Research Hospital. He received training in interventional radiology and oncology in London. He founded the interventional radiology department at Istanbul Çam and Sakura City Hospital and became a professor in 2020. He holds many international awards and certificates, has over 150 scientific publications, and has been cited more than 1500 times. He is currently working at Medicana Ataköy Hospital.